Informatie voor excursieleiders

De organisatie

Nachtvlinders kijken is leuk voor jong en oud. Nachtvlinders kijken is leuk voor jong en oud.

Bij een nachtvlinderexcursie komt heel wat kijken. Ten eerste speelt het geheel zich voor een groot deel af in het donker. Daarnaast zijn er allerlei opstellingen en methoden nodig om de nachtvlinders te zien te krijgen. Hieronder wordt uitgelegd hoe je een nachtvlinderrijke excursie kunt organiseren. Informatie over nachtvlinders zelf en lokmethoden vind je elders op deze website.

Geschikte  nachtvlinderlocaties

Er zijn bijna overal wel nachtvlinders te vinden. In bossen en natuurgebieden, maar ook in de stad bij tuinen en parken. Een goede locatie om nachtvlinders te zien is een plaats in de luwte van bijvoorbeeld een muur of bosrand, vooral op plekken met veel diversiteit in de vegetatie. Een gevarieerde bosrand is bijvoorbeeld erg geschikt. Op kleine schaal kan dit ook in de tuin. Bij het gebruik van licht als lokmethode is het belangrijk om de lamp naar het open landschap te richten. Zo kunnen nachtvlinders het licht al van verre zien.

Nachtvlinderweer

Hoewel er tijdens de Nationale NachtvlinderNacht niet veel te kiezen is, beschrijven we hier de ideale weersomstandigheden voor nachtvlinders. Op een zwoele zomeravond worden niet alleen muggen extra actief, maar vooral ook nachtvlinders. De nacht is bij voorkeur warm en niet geheel helder (dan koelt het meestal flink af) en liefst maanloos, maar wel droog en met weinig wind. Hoe ‘kleffer’ de nacht, hoe beter!
Er zijn vrijwel geen nachtvlinders te zien bij regen, veel wind of bij kraakheldere hemel met volle maan en met lage temperaturen.

Nachtvlinders lokken en bekijken

Nachtvlinders krijg je niet zomaar te zien. Alleen door ze te lokken kun je een beeld krijgen van wat zich in het donker afspeelt. Bij lokken en bekijken vind je uitgebreide informatie over de verschillende lokmethoden.
De meeste nachtvlinders vliegen in het volledige donker. Toch kun je al nachtvlinders kijken vóór het zover is. Zo zijn er nachtvlinders die al even voor zonsondergang beginnen met vliegen. Deze kun je dan vliegend langs de bosrand vinden of bij de geurende bloemen in de tuin.
Daarnaast kun je terwijl het nog licht is ook rupsen van nachtvlinders vinden. Veel rupsen houden zich op warme dagen verborgen en komen ’s avonds weer tevoorschijn om te eten. De meeste nachtvlinders komen echter pas als het echt nacht is. Het varieert wel door het jaar heen, maar reken erop dat in het eerste uur na zonsondergang weinig vlinders te zien zullen zijn. Vertel dit ook aan het begin van de excursie om eventuele teleurstellingen te voorkomen.

Tijdstippen voor de Nachtvlindernacht

Een half uur voor zonsondergang; zoete smeersels aanbrengen op bomen en muren
Een half uur na zonsondergang; de eerste nachtvlinders verschijnen op licht en smeer
22.00 uur; de meeste nachtvlinders laten zich zien
24.00 uur; mogelijk einde van de excursie (zelf in te vullen naar het enthousiasme van de deelnemers en de hoeveelheid nachtvlinders)

Jeugdexcursie

Nachtvlinderen is ook leuk voor kinderen. Lees hoe je een excursie voor jongeren kunt organiseren.

 

Tips voor de excursieleider

De vlinders worden gedetermineerd met de nachtvlindergids. Zorg voor voldoende potjes en naslagwerken. Zorg voor voldoende potjes en naslagwerken.

Hieronder staan een paar tips voor de ervaren en minder ervaren nachtvlinderexcursieleiders.

Zorg voor een flinke hoeveelheid doorzichtige potjes

Wanneer er veel mensen om een laken staan, kan waarschijnlijk niet iedereen alle nachtvlinders op het laken even goed zien. Door van iedere soort een exemplaar in een potje door de groep te laten gaan krijgt iedereen alle vlinders goed te zien. Een fladderende vlinder in een potje wordt meestal rustig in het donker.

Zorg voor extra zaklampen

Niet alle deelnemers brengen hun eigen zaklamp mee. Zaklampen zijn handig bij het bekijken van de achterkant van het laken of bij het nagaan van de stroopbomen en bloemen. Op deze manier kunnen groepjes deelnemers op verschillende plaatsen nachtvlinders bekijken.

Zet ze op de foto

Leg nachtvlinders die je niet direct op naam kunt brengen vast met de (digitale) camera. Je kunt de soort dan later rustig opzoeken of navragen en je hebt meteen bewijsmateriaal wanneer de soort zeldzaam blijkt te zijn.

Breng de terreineigenaar op de hoogte

In natuurgebieden heb je een vergunning nodig om deze ’s nachts te betreden. Neem ruim van te voren contact op met de beheerder om dit te regelen.
Ook buiten natuurgebieden is het belangrijk dat de terreineigenaar en eventuele omwonenden (en mogelijk politie) op de hoogte zijn van de excursie. Een groep mensen die midden in de nacht bij een lamp staan, kan wel eens tot ongerustheid leiden.

Over vangen en verzamelen

Om nachtvlinders goed te kunnen bekijken is het soms nodig de vlinders te vangen. Gebruik in dat geval een vlindernet of laat het dier als hij stil zit in een potje lopen. Laat de nachtvlinders echter niet langer dan nodig (bijvoorbeeld 15 minuten) in een potje zitten. Maak indien nodig een foto.

Sommige mensen verzamelen enkele nachtvlinders voor een eigen collectie of voor onderzoek. Indien dit zorgvuldig gebeurt kan dat waardevolle informatie opleveren. Ook tijdens de Nationale NachtvlinderNacht zal het misschien voorkomen dat enkele vlinders voor nader onderzoek worden meegenomen of verzameld. Leg in dat geval altijd aan uw publiek uit waarom u dit doet en wat de meerwaarde is van het verzamelen. Benadruk de wetenschappelijke waarde en het belang om dit zorgvuldig te doen. Laat ook ruimte over aan degenen die principiële bezwaren hebben tegen verzamelen. Maar voorkom een emotionele discussie die niets aan de avond toevoegt. Voorkom ook dat het beeld ontstaat dat grote aantallen nachtvlinders voor niets zouden worden doodgemaakt en dat nachtvlindermensen per definitie alles opprikken. Overigens geldt dat als er niet wordt verzameld, de gegevens ook heel bruikbaar zijn.

Waarnemingen doorgeven

Natuurlijk willen we graag weten wat u voor nachtvlinders u gezien hebt tijdens de excursie. Daarom willen we graag dat u uw waarnemingen doorgeeft.

Publiciteit

Een belangrijk doel van de Nationale Nachtvlindernacht is nachtvlinders onder de aandacht brengen bij het grote publiek. Publiciteit bij een excursie is dan ook erg belangrijk. De Vlinderstichting zorgt voor publiciteit voor de excursies via internet en met persberichten.

Daarnaast vinden we het belangrijk dat excursiepunten zelf ook hun excursie bekend maken. Dat kan door  huis-aan-huisbladen, lokale en regionale radio en tv te benaderen. Daarnaast kunt u flyers en folders verspreiden via bijvoorbeeld bibliotheken en sporthallen.

Voorbeeld voor een lokaal persbericht