Witjes herkennen

Er leven in Nederland 3 verschillende soorten koolwitjes: het klein koolwitje, het groot koolwitje en het klein geaderd witje. Recent is er een vierde soort bijgekomen: het scheefbloemwitje. Deze staat nu nog te boek als nieuwkomer, maar is bezig met een uitbreiding vanuit het zuiden dus de komende jaren kan je hem zomaar tegen het lijf lopen.

Koolwitjes zijn lastig om uit elkaar te houden. Er zijn verschillende kenmerken, en als je weet waar je op moet letten lukt het meestal wel om de juiste naam te vinden. 

Download de herkenningskaart met verschillen

Het groot koolwitje is, zoals de naam al doet vermoeden, een grote vlinder. Het klein koolwitje is over het algemeen iets kleiner, vergelijkbaar met het klein geaderd witje. En het scheefbloemwitje is zelfs nog iets kleiner dan de rest. Toch is dit een lastig kenmerk: meestal zitten de vlinders niet naast elkaar en het verschil is maar klein. 

Ook kleuren kunnen sterk variëren: van helemaal wit tot bijna geel. 

Formaat en kleur zijn dus geen kenmerken waarmee je kunt bepalen welke soort koolwitje je hebt gezien. Maar waar moet je dan wel op letten?

Bekijk, als het lukt, de bovenkant van de vlinder als de vlinder met de vleugels open zit. Het verschil zit hem namelijk in de hoeveelheid zwart op de vleugelpunt, en de manier waarop dat verdeeld is.

• Het klein geaderd witje heeft een 'druppelende' zwarte tekening, het zwart is niet recht maar eindigt in allemaal druppeltjes.
• Het groot koolwitje heeft een uitgebreide en grote zwarte vleugelpunt, veel groter dan bij de andere witjes. Vaak kan je het dikke zwart al zien als de vlinder vliegt.
• Het klein koolwitje heeft een kleine zwarte vleugelpunt. Deze zwarte vlek is recht afgesneden, alsof er een liniaal langs is gelegd.
• Het scheefbloemwitje zit er precies tussenin. De vlek is groter dan die van het klein koolwitje, maar minder nadrukkelijk aanwezig dan bij het groot koolwitje. 

Het vereist wel enige oefening om ze ook daadwerkelijk buiten te herkennen: witjes zitten niet vaak stil dus het valt niet altijd mee om de kenmerken goed te zien.

Met name het scheefbloemwtije is lastig te onderscheiden van het klein koolwitje. Hieronder nog wat meer detail van de verschillen in de vleugeltekening.

Als je een denkbeeldig lijntje trekt tussen de bovenkant van de zwarte stip op de vleugel naar de onderkant van de zwarte vleugelpunt loopt dat lijntje bij klein koolwitje naar boven (en gaat dwars door een cel heen).
Bij het groot koolwitje loopt die lijn duidelijk naar beneden toe en ook deze kruist cellen.
Het gedachtenlijntje bij scheefbloemwitje loopt min of meer horizontaal en volgt min of meer de ader langs de cellen.

Als de vlinders stil zitten, zie je meestal de onderzijde van de vleugels. Ook daar kan je een aantal kenmerken onderscheiden.

• Het klein geaderd witje heel goed te herkennen aan de donkere schubben aders op de vleugel.
• Bij het groot koolwitje zijn er geen grijze aders te zien. Op de foto zie je echt wel de zwarte vleugelpunt door de vleugels heen schijnen, zodat je de vlinder toch kan herkennen.
• Bij het klein koolwitje zie je geen aders. De bestuiving aan de onderrand van de middencel is duidelijk verdicht
• Bij het scheefbloemwitje zie je ook geen aders, en is de bestuiving aan beide kanten van de middencel ongeveer even dicht.

De stippen verschillen inderdaad bij mannetjes en vrouwtjes, maar ook dat is bij elke soort weer verschillend:

• Bij het klein geaderd witje heeft het vrouwtje er 2 en het mannetje er 1
• Bij het klein koolwitje hebben zowel het mannetje als het vrouwtje op de voorvleugel twee vlekken; bij het vrouwtje zijn deze vlekken groter en zwarter dan bij het mannetje.
• Bij het groot koolwitje heeft het vrouwtje twee zwarte vlekken op de bovenkant van de voorvleugel; bij het mannetje ontbreken deze vlekken.

De witjes komen soms alle drie door elkaar voor, maar je kunt wel onderscheid maken tussen favoriete leefgebieden. Het klein geaderd witje is vooral in de natuurlijke landschappen aanwezig. Graslanden, bossen, bosranden en parken zijn het meest geliefd.

Het klein koolwitje is het meest voorkomende koolwitje. Overal kun je deze vlinder tegenkomen: midden in de stad, in bossen, in de tuin, op heidevelden of in uitgestrekte akkerlanden. 

Het groot koolwitje is een echte moestuinbewoner, die je vooral in de buurt van de bebouwing tegenkomt.

Meer weten over het herkennen van witjes? 

Download de herkenningskaart