groot koolwitje Pieris brassicae

Familie

witjes (PIERIDAE)

Zeldzaamheid

Een zeer algemene standvlinder die verspreid over het hele land voorkomt.

Rode lijst

thans niet bedreigd

Meer foto's

Terug naar boven ^

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

Midden april-half juni en begin juli-eind september in drie generaties, vroeger meestal maar twee generaties. De vlinders vertonen in sommige jaren trekgedrag.

Levenscyclus

Rups: eind mei-half juli en half augustus-begin oktober. Jonge rupsen leven in groepen en eten vooral van de bladranden; grotere rupsen leven solitair. De rupsen worden vaak geparasiteerd door sluipwespen. De verpopping vindt plaats onder een natuurlijk of kunstmatig dakje. De soort overwintert als pop, hangend tegen een boomstam of een muur.

ei-afzet
In het voorjaar zet het vrouwtje de eitjes in kleine groepjes af op zowel wilde als gecultiveerde soorten. In de zomer worden de eitjes in grote groepen (vaak meer dan honderd eitjes) afgezet. Dit gebeurt meestal op gecultiveerde koolplanten. Het afzetten van de eitjes verloopt volgens een vast stramien. Het vrouwtje vliegt in een bijna rechte lijn, waarna ze plotseling van richting verandert. Dan landt ze op een blad, waarna ze met de voorpootjes op de bovenzijde van het blad trappelt. Op deze manier merkt het vrouwtje of er al andere eitjes op zijn gelegd; de eitjes scheiden namelijk een eilegremmende geurstof af. Zijn er al eitjes aanwezig, dan vliegt ze verder. Zijn er geen eitjes aanwezig, dan buigt het vrouwtje het achterlijf om de bladrand heen en raakt de onderkant van het blad met het achterlijf aan. De eitjes worden een voor een zodanig geplaatst dat er een dicht pakket op de onderkant van het blad ontstaat.

rups en verpopping
De jonge rupsen leven lange tijd dicht bij elkaar aan de onderzijde van het blad. De rupsen van het groot koolwitje eten vooral van de buitenste (kool)bladeren, terwijl de rupsen van het klein koolwitje helemaal tot het hart van de koolplanten dooreten. Toch veroorzaken de rupsen van het groot koolwitje grotere schade, doordat de eitjes in groepjes zijn afgezet en de rupsen dus in grote aantallen op een plant leven. Als er geen geschikte bladeren meer aan een plant zitten, lopen de rupsen naar de volgende. Zij kunnen dan op allerlei plaatsen opduiken en lopen bijvoorbeeld ook wel eens huizen binnen. Naarmate de rupsen ouder worden, leven ze meer solitair. Net als bij het klein koolwitje worden veel rupsen geparasiteerd door sluipwespen, met name Apanteles glomeratus. Om te verpoppen zoeken de rupsen naar een beschutte plek bij een muur, boomstam of stengel van een houtige plant. Deze plaats bekleden ze met een dunne laag zijden spinsel, waarop ze zich verpoppen. De pop van de tweede of derde generatie overwintert daar ook. Het komt voor dat rupsen zich samen in een zijden spinsel verpoppen en daar overwinteren.

vlinders
De vlinders vliegen al vanaf april. De dichtheid aan individuen is vrij hoog, circa 6 tot 24 vlinders per hectare. De vlinders drinken nectar van een groot aantal verschillende kruiden en struiken, zoals rode klaver, vlinderstruik en verschillende soorten distels. Mannetjes die naar een vrouwtje zoeken, patrouilleren vooral.

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Large White

Duitse naam

Grosser Kohlweissling

Franse naam

PiƩride du Chou, Papillon du chou

Oud Nederlandse naam

grote witjesvlinder, koolwitje

Synoniemen

Artogeia brassicae

Meer

Toelichting wetenschappelijke naam

Pieris: Pieris is één van de muzen (Pierides) die op de berg Pierus woonden, dicht bij de Olympus.
brassicae: Brassica is het plantengeslacht kool, de waardplant.

Auteursnaam en jaartal

(Linnaeus, 1758)

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 28-32 mm. De zwarte vlek op de bovenkant van de voorvleugelpunt loopt langs de vleugelrand naar beneden tot voorbij de zwarte vlek op het midden van de voorvleugel. De aders op de onderkant van de achtervleugel zijn niet grijsgroen bestoven. Het vrouwtje heeft twee zwarte vlekken op de bovenkant van de voorvleugel; bij het mannetje ontbreken deze vlekken.

Kenmerken rups

Tot 40 mm; lichaam bleekgroen, sterk zwart gespikkeld op de rug en minder sterk op de flanken; een gele lengtestreep over het midden van de rug en een lichtgele streep over de spiracula; kop grijsachtig groen met zwarte tekening.

Gelijkende soorten vlinder

Het klein koolwitje en het klein geaderd witje zijn meestal kleiner en hebben veel minder zwart in de vleugelpunt van de voorvleugel; bij het klein geaderd witje zijn bovendien de aders op de onderkant van de achtervleugel grijsgroen bestoven. Zie voor de verschillen met het scheefbloemwitje de beschrijving aldaar.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.

Habitat

Vooral bosranden, houtwallen, ruigten, (moes)tuinen, parken en bloemrijke graslanden.

Planten

Waardplanten zijn zowel wilde als gecultiveerde kruisbloemigen, waaronder look-zonder-look, zandraket, zeekool, damastbloem (in tuinen) en allerlei koolsoorten (in moestuinen). Ook Oost-Indische kers.

Waardplant

Kool
Brassica

Zeeraket
Cakile

Zandkool
Diplotaxis

Damastbloem
Hesperis

Judaspenning
Lunaria

Waterkers
Rorippa

Soorten uit dezelfde familie witjes (PIERIDAE)

Alle soorten uit deze familie