Nieuwsbericht
Vlinders zonder vleugels
donderdag 22 november 2018
In november kan je op zoek naar vleugelloze nachtvlinders. Waar de meeste vlinders duidelijk te herkennen zijn aan hun vleugels en kleuren, bestaan verschillende vlindersoorten met een sterk afwijkend uiterlijk. De vrouwtjesvlinders van deze soorten hebben (bijna) geen vleugels.
De kleine wintervlinder is een bekend voorbeeld van een vlindersoort zonder vleugels. Deze nachtvlinder kan je tegenkomen van oktober tot eind december. In het najaar komen deze vlinders uit hun pop om zich voort te planten.
Geduldige mannetjes
Het vrouwtje ontpopt zich aan de voet van een boom. Ze zal de rest van haar leven op deze boom doorbrengen, en heeft daarom geen vleugels nodig. De mannetjes wachten geduldig op de vrouwtjes, tot ze zich onder de boom tussen het strooisel hebben verpopt. Als de vrouwtjes uit de pop komen kruipen ze langs de boomstam op naar boven. Daar kunnen ze de wachtende mannetjes bijna niet missen. Het vrouwtje zoekt een geschikte partner en paart met hem.
Na de paring lopen de vrouwtjes verder naar boven om daar de eitjes af te zetten. Nadat ze haar eitjes heeft afgezet, sterft het vrouwtje. Haar werk zit erop en het nageslacht is velig gesteld. Het mannetje leeft nog enkele dagen en probeert met zoveel mogelijk vrouwtjes te paren. In april komen de rupsen uit het ei.
Geen vleugels
Een andere vlindersoort die in de winter actief is, is de grote wintervlinder. Deze nachtvlinder is een slag groter dan de kleine wintervlinder. De vrouwtjes van de grote wintervlinder hebben ook geen vleugels (de mannetjes wel), en zijn daarnaast ook opvallend zwart-wit getekend (foto: Tonnie de Kogel).
Evolutie
De vleugels van de vrouwtjes waren in een vroeger evolutionair stadium wel aanwezig, maar komen nu niet meer goed tot ontwikkeling. Omdat de vlinders hun vlinders niet meer nodig hebben voor succesvolle voortplanting. Bij sommige vlindersoorten zijn er nog kleine stompjes te herkennen, bij andere vlinders zijn deze stompjes helemaal verdwenen.
Zelf wintervlinders zien?
Als je in de late herfst of het begin van de winter in het licht van autolampen nachtvlinders ziet dwarrelen, gaat het vrijwel zeker om de mannetjes van de kleine wintervlinder. Met name in het bos kan je ze zien. De mannetjes scholen samen op boomstammen en in de toptijd kunnen er tientallen mannetjes bij elkaar zitten. Ze zitten vaak met hun vleugels omhoog, waardoor de lichte ‘zeiltjes’ erg opvallen als je met een zaklamp op schijnt.
Toptijd voor kleine wintervlinder
6-dec-2021
Twintig soorten nachtvlinders nog steeds actief
15-dec-2015
Week van de wintervlinders
5-dec-2023
