Nieuwsbericht

Fipronil zaadcoating leidt tot sterk verminderde voortplanting van koolwitjes

donderdag 12 maart 2020

Het gebruik van systemische gewasbeschermingsmiddelen, zoals sommige neonicotinoïden, is binnen Europa steeds meer aan banden gelegd vanwege de neveneffecten op onder meer bijen. Nu zijn ook voor fipronil negatieve effecten vastgesteld. Bij het groot koolwitje leidde fipronil-bloostelling van de rupsen in het vlinderstadium tot sterk verminderde voortplanting.

Zaadcoating met fipronil werd tot voor kort veel toegepast tegen aantasting van koolgewassen door koolvlieg. Uit een recent artikel in de Proceedings of the Royal Society B blijkt dat ook een niet-doelsoort als het groot koolwitje daar onder te lijden heeft, maar het effect pas met grote vertraging tot uiting komt. Onderzoekers van Wageningen UR voerden twee experimenten uit om dit op te helderen.

 

Zaadcoating

In het eerste experiment werden rupsen op koolplanten gezet, waarvan de zaden wel of niet van een fipronil-coating waren voorzien. De rupsen groeiden in beide gevallen goed en ook de verpopping verliep probleemloos. Daarna pas bleken de verschillen. De vlinders uit de fipronilbehandeling legden minder dan de helft van het aantal eitjes dan de vlinders uit de controlegroep. Toch was er nauwelijks een meetbare concentratie fipronil in de bladeren van de planten vast te stellen. Wel werden de eveneens giftige afbraakproducten van fipronil gevonden.

Dosis-effect relatie

In een tweede experiment werd met verschillende doseringen van fipronil op bladponsjes een dosis-effect relatie onderzocht. Ook daarin werden tot aan het vlinderstadium geen effecten gevonden. Maar de vlinders leefden korter bij een hogere fipronil-dosis en legden steeds minder eitjes; bij de hoogste concentratie zelfs geen enkele meer.

Risico’s van bestrijdingsmiddelen onderstreept

Het onderzoek bevestigt het risico van onbedoelde neveneffecten van moderne bestrijdingsmiddelen, zelfs bij nauwelijks meetbare concentraties. De negatieve effecten op de koolwitjes werden niet tijdens de blootstelling van de rupsen op de koolplant gevonden, maar pas tijdens de voortplanting van de vlinder. Met de gebruikelijke risicobeoordeling op basis van directe sterfte blijven zulke uitgestelde effecten buiten beschouwing. Daarom is een herziening van de testprocedure nodig.

Fipronil is als gewasbeschermingsmiddel in de Europese Unie niet meer toegelaten. Maar in vlooienbanden voor huisdieren is het nog steeds toegelaten. Omdat fipronil in bodem en water langzaam afbreekt vormt het dus nog steeds een risico voor de biodiversiteit.

Verder lezen

Gols, R., WallisDeVries, M.F. & Van Loon, J.J.A. (2020) Reprotoxic effects of the systemic insecticide fipronil on the butterfly Pieris brassicae. Proceedings of the Royal Society B 20192665. Lees het artikel

 Meer informatie bij prof. dr. Michiel Wallis de Vries, Wageningen University & Research, Plantenecologie en Natuurbeheer / De Vlinderstichting, Wageningen.

Onzichtbare effecten

Dat het effect van bestrijdingsmiddelen niet altijd direct zichtbaar is, hebben wij bij De Vlinderstichting aan den lijve ondervonden. Al sinds 1990 heeft De Vlinderstichting namelijk een vlinderkweek voor educatieve doeleinden; zo krijgen tienduizenden schoolkinderen onderwijs over natuur. Maar in 2010 wilde het niet vlotten. De vlinders gingen niet paren en legden geen eitjes. Na maanden zoeken bleek dat het aan de koolplanten lag die de rupsen aten: het zaad was behandeld met fipronil.

Lees het artikel 'Bestrijdingsmiddelen in de vlinderkweek'

bescherming bestrijdingsmiddelen fipronil GrootKoolwitje onderzoek