gehakkelde aurelia Polygonia c-album

Familie

aurelia's (NYMPHALIDAE)

Zeldzaamheid

Een algemene standvlinder die verspreid over het hele land voorkomt. Tot de jaren tachtig van de vorige eeuw werd de soort weinig waargenomen in het noorden en westen van het land, maar sinds die tijd heeft de gehakkelde aurelia zich steeds verder uitgebreid.

Rode lijst

thans niet bedreigd

Meer foto's

Terug naar boven ^

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

Maart-oktober in twee elkaar overlappende generaties. De vlinders voeden zich met nectar van verschillende planten en drinken ook van plassen of mest; in het najaar zijn ze geregeld aan te treffen op rottend fruit.

De uiterste data waarop een vlinder is waargenomen zijn 10 januari en 15 december.

Levenscyclus

Rups: begin mei-oktober. De rupsen leven op de bovenkant van de bladeren, waar ze niet opvallen omdat ze net een vogelpoepje lijken. De verpopping vindt plaats in de vegetatie, op of in de buurt van de waardplant. De soort overwintert als vlinder vlak bij de grond, bijvoorbeeld aan de onderkant van boomwortels, in een holle boom of tussen takkenbossen of afgevallen bladeren; zelden in gebouwen. De eieren worden afgezet op een bladrand van de waardplant.

ei-afzet
Het vrouwtje heeft bij het afzetten van de eitjes een voorkeur voor planten die groeien op halfbeschaduwde, vochtige plaatsen in de beschutting van struweel of bos. Ze zet de eitjes afzonderlijk of per twee af op de bladrand.

rups en verpopping
De verpopping vindt meestal laag in de vegetatie plaats op of in de buurt van de waardplant.

vlinders
De vlinders overwinteren vlakbij de grond, bijvoorbeeld aan de onderkant van boomwortels, in een holle boom, tussen takkenbossen, stapels hout of afgevallen bladeren, zelden in kelders of schuren.
Ze voeden zich onder andere met nectar van sleedoorn en bloeiende wilgen, later in het seizoen komen daar soorten als akkerdistel, braam en koninginnenkruid bij. Ook worden ze wel eens drinkend bij plassen of mest waargenomen en in het najaar zitten ze graag op rottend fruit.
De dichtheid is vrij hoog, zo´n 8 tot 20 individuen per hectare. Het mannetje verdedigt een territorium vanaf één of een aantal zonnige, luwe plaatsen op de grond of tot drie meter hoogte in een struik of boom. Indringers worden verjaagd door deze te achtervolgen in een spiraalsgewijze vlucht. Een ander mannetje dat later hetzelfde territorium bezet, gebruikt vaak dezelfde uitzichtpunten. Het territorium is klein, gemiddeld zo´n 12 m2. Ongeveer de helft van de mannetjes houdt ook wel eens patrouillevluchten.

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Comma, Comma Butterfly

Duitse naam

C-Falter

Franse naam

Robert le Diable, Papillon-c

Oud Nederlandse naam

aurelia, c-vlinder, witte c-vlinder

Synoniemen

Vanessa c-album

Meer

Toelichting wetenschappelijke naam

Polygonia: polus is veel en gonia is hoek; de gehakkelde uiteinden van de vleugels.
c-album: c-album komt van de witte (albus) C op de onderkant van de achtervleugel.

Auteursnaam en jaartal

(Linnaeus, 1758)

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 20-26 mm. De bovenkant van de vleuels heeft een oranje grondkleur met zwarte vlekken. De donkerbruine achterrand van zowel de voor- als de achtervleugel is sterk gekarteld. Op de onderkant van de achtervleugel bevindt zich een kleine witte C.

Kenmerken rups

Tot 35 mm; lichaam zwart met oranjebruine lengtestrepen en een uitgebreide witte vlek over de achterste helft van de rug, waarop de doorns ook wit zijn; de overige doorns zijn bleek oranjebruin; kop zwart met twee fijngedoornde uitsteeksels.

Gelijkende soorten vlinder

De grote vos heeft geen gekartelde achterrand.

Gelijkende soorten vlinder

Bescherming

Aanbevolen beheersmaatregel

Het is niet nodig om landelijke beschermingsmaatregelen voor de gehakkelde aurelia te treffen. Plaatselijke inrichtings- en beheermaatregelen kunnen wel de stand bevorderen. Aan de zonnige zuidzijde van bosranden kunnen meer inhammen worden gecreëerd en de overgang van grasland naar bos kan geleidelijker worden gemaakt. Het is wenselijk dat brandnetels die groeien op halfbeschaduwde, vochtige plaatsen in de beschutting van struweel of bos blijven staan.

Toekomst
is niet geheel duidelijk wat de oorzaak is van het wisselende voorkomen van de gehakkelde aurelia gedurende de afgelopen eeuw, maar de recente toename heeft mogelijk te maken met het warmere klimaat. Waarschijnlijk blijft deze vlinder voorlopig een algemene standvlinder.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.

Habitat

Bosranden, open plekken in het bos, parken en tuinen.

De vlinders vliegen vooral op luwe, zonnige, vrij vochtige plaatsen nabij ruigten. De soort vindt daar geschikte nectarplanten maar bezet er ook territoria. De hoogste dichtheden worden gevonden in droge graslanden, maar dit betreffen vermoedelijk nectar zoekende individuen; droog grasland is doorgaans een ongeschikt leefgebied voor de rupsen.

Planten

Waardplant is vooral grote brandnetel; maar ook hop, ruwe iep, ribes, boswilg en hazelaar.

Waardplant

Hazelaar
Corylus

Hop
Humulus

Ribes
Ribes

Wilg
Salix

Iep
Ulmus

Brandnetel
Urtica

Nectarplant

Sleedoorn
Prunus

Tijdschriften

Soorten uit dezelfde familie aurelia's (NYMPHALIDAE)

Alle soorten uit deze familie