gemarmerde wortelboorder Korscheltellus fusconebulosa

De gemarmerde wortelboorder komt sinds 1967 in Nederland voor en lijkt zich sindsdien uit te breiden.
Familie
wortelboorders (HEPIALIDAE)
Onderfamilie
Hepialinae / Korscheltellus fusconebulosa
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt vooral op de Veluwe voor. De eerste Nederlandse waarneming dateert uit 1967. In 2011 werd deze vlinder na lange tijd weer gemeld: in Zeeland gemeld. In 2017 was er een waarneming uit Groningen. 

Rode lijst
ernstig bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 14-26 mm. Mannetje en vrouwtje hebben een overeenkomende vleugeltekening en een kenmerkend marmerachtig patroon. Deze soort heeft, in tegenstelling tot de andere wortelboorders, geblokte franje.

Kenmerken rups

30-35 mm. Het lijf is geelachtig wit en de kop is roodachtig of purperbruin; de borststukplaten zijn oranje; ook de wratjes op het lijf zijn oranje; op de wratjes staa korte borsteltjes; de grote stigma’s zijn zwart.

Gelijkende soorten vlinder

Zie de oranje wortelboorder (Triodia sylvina).

oranje wortelboorder
Triodia sylvina
HEPIALIDAE: Hepialinae

Gelijkende soorten rups

Oranje wortelboorder (Triodia sylvina), slawortelboorder (Pharmacis lupulina), heidewortelboorder (Phymatopus hecta) en hopwortelboorder (Hepialus humuli).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

slawortelboorder
Pharmacis lupulina
HEPIALIDAE: Hepialinae

hopwortelboorder
Hepialus humuli
HEPIALIDAE: Hepialinae

oranje wortelboorder
Triodia sylvina
HEPIALIDAE: Hepialinae

heidewortelboorder
Phymatopus hecta
HEPIALIDAE: Hepialinae

Vliegtijd en gedrag

Eind mei-begin juli in één generatie. De vlinders vliegen in de schemering en komen soms op licht.

Levenscyclus

Rups: augustus-april. De rups, die onder de grond leeft en zich voedt met wortels en (ondergrondse) stengeldelen, overwintert tweemaal en verpopt zich in de grond.

Waardplanten

Vooral adelaarsvaren; soms ook andere planten.

Habitat

Open bossen, bosranden, heiden en ruige graslanden.

Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt vooral op de Veluwe voor. De eerste Nederlandse waarneming dateert uit 1967. In 2011 werd deze vlinder na lange tijd weer gemeld: in Zeeland gemeld. In 2017 was er een waarneming uit Groningen. 

België

Er was 1 oude waarneming, maar die is later getrokken. In 2017 nieuw voor België gevonden.

Mondiaal

Van Noord-Spanje en Engeland tot Midden-Siberië en van Scandinavië tot de Balkan. Ontbreekt op de eilanden van de Middellandse Zee. In Oost-Azië een nauw verwante soort (askoldensis, Staudinger, 1887)

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Map-winged Swift
Duitse naam
Adlerfarn-Wurzelbohrer
Franse naam
L'Hépiale véléda
Synoniemen
Hepialus fusconebulosus, Korscheltellus fusconebulosus, Hepialus fusconebulosa, Pharmacis fusconebulosa
Toelichting Nederlandse naam

De rups van een wortelboorder boort gangen in de wortels van de waardplant. De tekening van deze soort is gemarmerd.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

fusconebulosa: fuscus is donker en nebulosus is met wolken. Dit heeft betrekking op de bonte en donkere vleugeltekening van bepaalde vormen.

Auteursnaam en jaartal
(De Geer, 1778)

Actualiteiten

Ontdek meer

Tijdschriften

Soorten uit dezelfde familie wortelboorders (HEPIALIDAE)

gemarmerde wortelboorder
Korscheltellus fusconebulosa

oranje wortelboorder
Triodia sylvina

slawortelboorder
Pharmacis lupulina

hopwortelboorder
Hepialus humuli

heidewortelboorder
Phymatopus hecta

alle soorten uit deze familie