oostelijke vos Nymphalis xanthomelas

Ga direct naar:

Basis
Herkenning
Levenswijze
Verspreiding & Trends
Habitat & Planten
Benaming

Familie

Zeldzaamheid

Een invasiegast, die tot voor kort alleen voorkwam in Rusland en heel lokaal in Oost- en Midden-Europa. Rond 2010 begon de uitbreiding naar het westen. Finland werd in 2011 gekoloniseerd, daarna volgde Zweden en begin 2014 werd de eerste vlinder gezien in Noorwegen. Van deze eerste golf bereikte één vlinder Nederland op 16 juli 2012 in Losser.

Vanaf 10 juli 2014 als invasiegast in vooral Noord-Nederland. De vlinders zijn vrij snel in overwintering gegaan. In een bunker in de Noord-Hollandse duinen zijn overwinterende vlinders gevonden. Vanaf 7 maart 2015 zijn de vlinders weer actief geworden. Tot in mei hebben de vlinders rondgevlogen, maar rupsen zijn nooit gevonden en in de zomer van 2015 is geen enkele oostelijke vos meer gezien.

In de zomer van 2018 zijn weer oostelijke vossen in Nederland gezien, maar veel minder dan in 2014. Ook na overwintering zijn meer dan 20 vlinders gezien in het voorjaar van 2019, maar ook toen is het voor zover bekend niet tot voortplanting gekomen.

Rode lijst

Meer foto's

Terug naar boven ^

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

De oostelijke vos heeft één generatie per jaar van juni tot het najaar en na overwintering van de eerste warme dag in februari of maart tot in mei.

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Yellow-legged Tortoiseshell

Duitse naam

Östlicher Grosser Fuchs

Meer

Toelichting Nederlandse naam

De oostelijke vos is een soort die (tot voor kort) alleen voorkwam in het oosten van Europa en dan verder in Siberië.

Meer over Nederlandse namen

Auteursnaam en jaartal

(Esper, [1781])

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 27-32 mm. De bovenkant van de voorvleugel is oranjebruin; langs de achterrand van de voorvleugel liggen geen blauwe maanvlekken. Langs de voorrand van de voorvleugel liggen enkele grote zwarte vlekken in het middenveld bevinden zich vier zwarte vlekken van verschillende grootte, vaak iets vierkant van vorm. De voorpoten zijn lichtbruin.

Gelijkende soorten vlinder

De kleine vos heeft langs de achterrand van de vleugels blauwe maanvlekken; bovendien liggen in het middenveld van de voorvleugel slechts drie zwarte vlekken. De basis kleur van de grote vos is iets meer donker roodbruin, de vier vlekken in het middenveld zijn meestal rond en liggen ruwweg in de vorm van het atoomteken, de twee stipjes aan de basis van de voorkant van de voorvleugel raken elkaar vaak (meestal los bij oostelijke vos) en de poten zijn donkerbruin of zwart. Voor meer details zie dit overzicht.

Gelijkende soorten vlinder

grote vos

kleine vos

Verspreiding

Zeldzaamheid

Mobiliteit

De oostelijke vos kan enorme afstanden afleggen tijdens een invasie, minimaal honderden kilometers.

Regionaal

Tijdens de invasies van 2014 en 2018 is de oostelijke vos vooral in de noordelijke helft van Nederland gevonden, wat vooral samenhangt met de oorsprong van de vlinders (vermoedelijk vooral Scandinavië.

Europa

Oost-Europa, met enkele lokale plekken in Centraal-Europa. De soort kent grote fluctuaties en kan zich in goede perioden ver westwaarts uitbreiden en heeft zo Scandinavië gekoloniseerd. Plotselinge migratiegolven kunnen daarna reiken tot Nederland en zelfs over de Noordzee naar Engeland. In slechte perioden trekt de soort zich geheel terug uit West- en Midden Europa en kan alleen nog in Rusland gevonden worden.

Mondiaal

Van West-Europa oostwaarts tot Siberië. Komt ook in Noord-Amerika voor, al is er wel discussie of dit niet een andere soort of ondersoort is.

Trends

Trend op lange en korte termijn

Onderstaande diagrammen tonen de veranderingen van de talrijkheid in de loop van de tijd. De gegevens zijn afkomstig uit het Landelijk Meetnet Vlinders (CBS / De Vlinderstichting) en de Nationale Databank Flora en Fauna.

Zeldzaamheid

Komt niet voor in Nederland.

Komt tot 10 juli 2014 niet voor in ons land, op één vlinder in 2012 na. Daarna een invasiegast.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.