paardenbijter Aeshna mixta

Familie

glazenmakers (Aeshnidae)

Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Een deel van de paardenbijters die in Nederland rondvliegen betreft immigranten vanuit het zuiden of oosten. Hoe groot dit aandeel is, is niet bekend.

Rode lijst

thans niet bedreigd

Meer foto's

Levenswijze

Levenscyclus

Een jaar, mogelijk soms twee jaar. De (eerste) winter wordt doorgebracht als ei. Uitsluipen gebeurt gedurende een lange periode (geen duidelijke piek), van eind juni tot eind september.

De larvenhuidjes zijn te vinden tot op enkele decimeters hoogte op stengels van oever-/ of emerse vegetatie.

Leefomgeving van de larve

Allerlei stilstaande en langzaam stromende, vaak voedselrijke en niet zure wateren. In de oeverzone of verlandingsvegetatie, tussen plantenstengels en dood plantenmateriaal.
De larve kan zich ook ontwikkelen onder licht brakke omstandigheden.

Biotoop

In Nederland plant de Paardenbijter zich voort in allerlei typen stilstaand water, waaronder kleine en middelgrote plassen, poelen, tuinvijvers en sloten. De voorkeur gaat uit naar wateren met een goed ontwikkelde oevervegetatie, zoals brede gordels van riet (Phragmites australis), lisdodde (Typha sp.), gele lis (Irispseudacorus) of biezen (Scirpus sp.), maar ook in wateren met bijvoorbeeld veenmos (Sphagnum sp.), aarvederkruid (Myriophyllumspicatum) en krabbescheer (Stratiotesaloides) vindt voortplanting plaats. De larven kunnen zich zelfs ontwikkelen in brak water, zoals (voormalige) drinkputten, poelen en kleine plassen in Zeeland, Zuid-Holland en op de Waddeneilanden (Dingemanse & Kalkman 1995, Kiauta 1965a, 1968a, Krebs 1990, Lieftinck 1926b). In het buitenland is de soort ook aangetroffen bij zwakstromend water (Peters 1987, Schorr 1990).

Overgenomen (met toestemming) uit:

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Migrant Hawker

Duitse naam

Herbst-Mosaikjungfer

Franse naam

Aeschne mixte

Oud Nederlandse naam

kleine glazenmaker

Meer

Toelichting wetenschappelijke naam

Aeshna= de herkomst van deze naam is onbekend
(L.) mixta=vermengd; hoewel deze naam zou kunnen duiden op de gelijkenis met andere glazenmakers worden deze niet genoemd in de beschrijving van Aeshna mixta; daarin staat wel dat het achterlijf gemengd bruin, geel en zwart gevlekt is

Auteursnaam en jaartal

(Latreille, 1805)

Herkenning

Kenmerken

Lengte: 56-64 mm. De kleinste glazenmaker. Achterlijf donker met mozaïektekening van licht gekleurde vlekken. Zijkant borststuk donker, met twee gele banden, die aan de bovenkant vaak blauw getint zijn. Schouderstrepen bij beide geslachten gereduceerd tot korte streepjes. Op de rugzijde van achterlijfsegment 2 staat een grote gele spijkervormige figuur. Voorrandader van de vleugels bruin.

  • Mannetje: Ogen bruinblauw. Bovenzijde achterlijfsegmenten met twee vrijwel ronde blauwe vlekjes aan de achterrand. Op het midden van de segmenten staan twee kleine gele driehoekjes.
  • Vrouwtje: Ogen bruin met geel of groen. Achterlijfstekening met zowel gele als bruine vlekken, op de laatste paar segmenten alleen met gele vlekjes.

Gelijkende soorten

Gelijkende soorten:

Venglazenmaker, zuidelijke glazenmaker (vooral vrouwtjes) en glassnijder.

Meer over gelijkende soorten:

De venglazenmaker heeft een vergelijkbare tekening van blauwe en gele vlekjes op het achterlijf en ook een vergelijkbaar patroon op de zijkant van het borststuk. De paardenbijter is echter duidelijk kleiner en is goed herkenbaar aan de gele spijker op achterlijfsegment 2. Verder is het goed om te weten dat de venglazenmaker bijna uitsluitend in de buurt van vennen is aan te treffen, terwijl de paardenbijter overal gezien kan worden.
De zuidelijke glazenmaker is ongeveer even groot als de paardenbijter. Mannetjes zuidelijke glazenmaker zijn echter veel blauwer, zowel op ogen als achterlijf. Ze missen de gele spijker en kleine gele vlekjes op het achterlijf. De zijkant van het borststuk is niet bruin met twee gele banden zoals bij paardenbijter, maar geheel geel, groen of blauwig, met dunne zwarte strepen. Vrouwtjes zuidelijke glazenmaker hebben wel een gele spijker, maar zijn over het algemeen geler (of groener) en hebben een geheel geel borststuk met dunne zwarte lijnen.
De glassnijder heeft ook een vergelijkbare grootte en een blauw mozaïekpatroon op het achterlijf. Dit patroon is welbeschouwd echter anders. De gele spijker ontbreekt en ook de borststuktekening is anders: groen met dikke zwarte lijnen. De glassnijder is een voorjaarssoort, de paardenbijter een (na)zomersoort; de vliegtijd van beide soorten overlapt nauwelijks.

Uiterlijk van de larve

Lengte 29 - 37 mm.
Voor een glazenmaker een vrij klein larvenhuidje, cercus ongeveer de helft van de paraproct, en een zijdoorn aanwezig op segment 6. Het vangmasker is lang en met een smalle labiale palp. De achterrand van de ogen licht gebogen, lange zijdoorn op segment 9 die meer dan driekwart van de lengte van segment 10 bereikt.

Verwarring met andere larven

Door de geringe grootte is er vooral verwarring mogelijk met de zuidelijke glazenmaker, die echter relatief een kort prementum heeft. Door het lange prementum kan er wel verwarring optreden met de blauwe glazenmaker, echter de larven hiervan zijn in de meeste gevallen een stuk groter, hebben een sterk gebogen achterrand van de ogen, een brede labiale palp en een kortere zijdoorn op segment 9. Buiten Nederland is er ook verwarring mogelijk met de azuurglazenmaker.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Habitat

Stilstaande en zwak stromende wateren met een rijke moerasvegetatie: poelen, plassen, sloten, laagveen, etc. Soms ook brak water.

Nieuws

Tijdschriften

Projecten

  • Meetnet Libellen Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit · maart 2017

Soorten uit dezelfde familie glazenmakers (Aeshnidae)

alle soorten uit deze familie