slawortelboorder Pharmacis lupulina

De rupsen van de slawortelboorder kunnen een plaag vormen in de land- en tuinbouw.
Familie
wortelboorders (HEPIALIDAE)
Onderfamilie
Hepialinae / Pharmacis lupulina
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt vooral in het westen en het midden van het land voor; ook daarbuiten af en toe een waarneming.

Rode lijst
kwetsbaar

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: ♂ 11-16 mm, ♀ 15-20 mm. De vleugeltekening van het mannetje varieert sterk in grootte en intensiteit. De kleur varieert van witachtig tot lichtbruin of grijs; geheel effen gekleurde exemplaren komen ook voor. De brokkelige witte banden raken elkaar, indien aanwezig, vlak bij de binnenrand van de vleugel en vormen zo een omgekeerde V. Het vrouwtje is groter en de voorvleugel is in het algemeen minder contrastrijk getekend en vaak effen grijs gekleurd.

Kenmerken rups

Tot 38 mm; lang en slank; lichaam geelachtig wit met onduidelijke, bleek geelachtig bruine vlekken; nek- en anaalschild op resp. segment een en dertien geelachtig bruin; kop glanzend roodachtig bruin.

Gelijkende soorten vlinder

Het mannetje van de oranje wortelboorder (Triodia sylvina) heeft een bredere en helderder gekleurde voorvleugel; de smalle banden van de witte omgekeerde V raken elkaar niet. Het vrouwtje van de oranje wortelboorder is bruiner en heeft een grijze tot grijswitte tekening. Zie ook de heidewortelboorder (Phymatopus hecta).

oranje wortelboorder
Triodia sylvina
HEPIALIDAE: Hepialinae

heidewortelboorder
Phymatopus hecta
HEPIALIDAE: Hepialinae

Gelijkende soorten rups

Oranje wortelboorder (Triodia sylvina), gemarmerde wortelboorder (Korscheltellus fusconebulosa), heidewortelboorder (Phymatopus hecta) en hopwortelboorder (Hepialus humuli).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

hopwortelboorder
Hepialus humuli
HEPIALIDAE: Hepialinae

heidewortelboorder
Phymatopus hecta
HEPIALIDAE: Hepialinae

oranje wortelboorder
Triodia sylvina
HEPIALIDAE: Hepialinae

gemarmerde wortelboorder
Korscheltellus fusconebulosa
HEPIALIDAE: Hepialinae

Vliegtijd en gedrag

Mei-augustus in één generatie. De vlinders vliegen vooral in de schemering en komen gewoonlijk tijdens het eerste uur na zonsondergang op licht. De mannetjes zijn ook in de namiddag actief; ze vliegen laag boven de vegetatie zigzaggend rond, op zoek naar in het gras zittende vrouwtjes. Soms worden parende vlinders aangetroffen met de achterlijven aan elkaar, waarbij het mannetje bewegingloos met de kop naar beneden hangt.

Levenscyclus

Rups: augustus-april. De rups, die onder de grond leeft en zich voedt met wortels en (ondergrondse) stengeldelen, overwintert enkele malen en verpopt zich in de grond.

Waardplanten

Diverse kruidachtige planten en grassen. De rupsen zijn soms een plaag in de land- en tuinbouw.

Habitat

Open graslanden, heiden, moerassen en grazige bospaden; ook tuinen en wegbermen in stedelijke omgeving.

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt vooral in het westen en het midden van het land voor; ook daarbuiten af en toe een waarneming.

België

Zeldzaam in het hele land. Recente meldingen uit alle provincies, maar vooral gezien in Zuid-West-Vlaanderen, Oost-Brabant, Namen en Luxemburg.

Mondiaal

Van Spanje tot Centraal-Azië en van Zuid-Scandinavië tot Sicilië, Griekenland en Klein-Azië. Ook in Engeland, maar niet op Corsica, Sardinië en Kreta.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Common Swift
Duitse naam
Kleiner Hopfen-Wurzelbohrer
Franse naam
le Louvette
Oud Nederlandse naam
grauwe wortelboorder, kleine hopvlinder, kleine hopwortelboorder
Synoniemen
Hepialus lupulinus, Hepialus lupulina, Korscheltellus lupulinus
Toelichting Nederlandse naam

De rups van een wortelboorder boort gangen in de wortels van de waardplant. De slawortelboorder is soms schadelijk in de tuinbouw o.m. op sla.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

lupulina: Humulus lupulinus is hop: Linnaeus gebruikte deze naam om de verbondenheid met H. humuli aan te duiden; hij had onvoldoende inzicht in de waardplanten.

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie wortelboorders (HEPIALIDAE)

hopwortelboorder
Hepialus humuli

gemarmerde wortelboorder
Korscheltellus fusconebulosa

oranje wortelboorder
Triodia sylvina

slawortelboorder
Pharmacis lupulina

heidewortelboorder
Phymatopus hecta

alle soorten uit deze familie