populierengouduil Xanthia ocellaris

De populierengouduil is een zeldzame soort, die voornamelijk in het zuidwesten van het land wordt waargenomen.
Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Xanthia ocellaris
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land voor; de meeste waarnemingen komen uit het zuidwesten van het land. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 18-19 mm. De voorvleugel heeft een hoekige vleugelpunt met een scherp uitstekend puntje. De vleugel is meestal gelijkmatig grijsachtig lichtbruin. Soms zijn er vage dwarsbanden te zien, waarvan de middenschaduw het meest opvalt. De centrale dwarslijnen zijn licht (de binnenste soms minder duidelijk) en de ringvlek en de niervlek zijn licht omrand. In de binnenste lob van de niervlek ligt meestal een witachtig stipje. De achtervleugel is witachtig, bij de binnenrand iets donkerder.

Kenmerken rups

Tot 30 mm; dik, naar de kop toe versmald; lichaam donkerbruin tot purperachtig bruin, fijn, bruinachtig wit getekend; insnijdingen tussen de segmenten met duidelijke oranjebruine zweem; over de rug een onduidelijke, witachtige middenstreep, die soms door een rij zwartachtig bruine, chevron-vormige vlekken loopt; nekschild op segment één zwartachtig bruin met twee brede, witte lijnen; kop roodachtig bruin.

Gelijkende soorten vlinder

Zie de iepengouduil (X. gilvago) en de bruine herfstuil (Sunira circellaris).

iepengouduil
Xanthia gilvago
NOCTUIDAE: Hadeninae

bruine herfstuil
Sunira circellaris
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Begin augustus-eind oktober in één generatie. De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken overrijpe bramen en ander fruit.

Levenscyclus

Rups: april-juni. De rups leeft eerst in de katjes van de waardplant en laat zich daarmee op de grond vallen; oudere rupsen eten daarna van de bladeren van kruidachtige planten. De rups is vooral ´s nachts actief. Als de rups volgroeid is graaft hij zich in om zich ongeveer zes weken later ondergronds te verpoppen. De soort overwintert als ei op een tak van de waardplant.

Waardplanten

Populier; oudere rupsen eten ook van kruidachtige planten, waaronder zuring.

Habitat

Allerlei open gebieden, waaronder rivieroevers, wegbermen en parken.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land voor; de meeste waarnemingen komen uit het zuidwesten van het land. RL: niet bedreigd.

Belgiƫ

Vrij zeldzaam maar wijdverbreid in Vlaanderen. In Wallonië zeldzaam en grotendeels afwezig ten zuiden van Samber en Maas.

Mondiaal

Van Noordwest-Afrika (Marokko) door Europa noordelijk tot Zuidoost-Engeland, Denemarken, Zuid-Zweden en Moskou. In het zuiden niet in Griekenland, wel in Voor-Azië tot Libanon.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Pale-lemon Sallow
Duitse naam
Pappel-Gelbeule
Franse naam
la Xanthie canelle
Synoniemen
Cirrhia ocellaris, Xanthia palleago
Toelichting Nederlandse naam

De gouduilen hebben een geelachtige (gouden) grondkleur.
De populier is een belangrijke plant voor de ontwikkeling van de rups van deze soort.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Xanthia: xanthos is geel, naar de overwegend geelachtige kleuren van de soorten binnen dit genus. Ochsenheimer nam deze naam over uit Hübner's Tentamen (1806).
ocellaris: ocellus is een oogje, naar de witte 'pupil' in de niervlek.

Auteursnaam en jaartal
(Borkhausen, 1792)

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

donkere marmeruil
Deltote pygarga

graanworteluil
Euxoa tritici

heidedaguil
Heliothis maritima

hoogveenvlekuil
Amphipoea lucens

variabele w-uil
Lacanobia suasa

zwartrandgrasuil
Apamea epomidion

alle soorten uit deze familie