sint-jacobsvlinder Tyria jacobaeae

De rupsen van de sint-jacobsvlinder slaan de gifstoffen uit jacobskruiskruid op, waardoor ze later als vlinder oneetbaar zijn.
Familie
spinneruilen (EREBIDAE)
Onderfamilie
Arctiinae / Tyria jacobaeae
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed tot redelijk goed te determineren)
Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 17-23 mm. Een opvallende verschijning door de zwarte voorvleugel met twee rode stippen langs de achterrand en een rode streep langs zowel de voorrand als de binnenrand. De achtervleugel is rood met zwarte randen.

Kenmerken rups

Tot 30 mm; lichaam helder oranje geel met opvallende zwarte dwarsbanden; beharing kort, zwart en onopvallend; kop glimmend zwart.

Gelijkende soorten vlinder

Door de rood met zwarte tekening en door de op elkaar lijkende Nederlandse namen, wordt deze soort door beginnende vlinderaars wel verward met de sint-jansvlinder (Zygaena filipendulae); deze soort is eveneens overdag actief en vrij algemeen, maar heeft een ander vleugelpatroon.

sint-jansvlinder
Zygaena filipendulae
EREBIDAE: Arctiinae

Vliegtijd en gedrag

Begin april-half augustus in één generatie. De periode waarin de vlinders uitkomen is vrij lang, zodat vlinders en rupsen tegelijkertijd kunnen voorkomen. De vlinders vliegen overdag en zijn gemakkelijk te verstoren. Ze komen ´s nachts op licht.

Levenscyclus

Rups: juli-september. De opvallende oranjegeel met zwarte (zebra)rupsen zitten overdag open en bloot op de waardplant. Ze eten vooral de bladeren en de bloemen; als er erg veel rupsen bij elkaar zitten, laten ze slechts een kale stengel over. De soort overwintert als pop in een losse cocon in de grond.

Waardplanten

Jakobskruiskruid en andere soorten kruiskruid zoals duinkruiskruid.

Habitat

Vooral duinen en heiden; ook andere open plaatsen zoals bosranden, moerasachtige gebieden en tuinen.

Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

België

Algemeen in het hele land.

Mondiaal

Van het Iberisch schiereiland via Europa inclusief de Britse eilanden en het zuiden van Scandinavië naar het oosten tot Siberië en het Altajgebergte. In het zuiden via het Middellandse Zeegebied tot Klein-Azië. Ook in Noord-Amerika en Australië. Daar werd T. jacobaeae op proef ingezet voor de bestrijding van de gevreesde weideplant jacobskruiskruid (Senecio jacobaea) (Heath & Emmet 1979).

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
The Cinnabar
Duitse naam
Blutbär, Jakobskrautbär
Franse naam
la Goutte de sang , l'Écaille du sénéçon
Oud Nederlandse naam
jacobskruiskruidvlinder, jacobsvlinder, zebrarups
Synoniemen
Hipocrita jacobaeae, Euchelia jacobaeae, Callimorpha jacobaeae, Tyria jacobaea
Toelichting Nederlandse naam

Sint-jacobsvlinder is een reeds lang bestaande naam.
De waardplant van deze soort is kruiskruid en dan vooral jakobskruiskruid.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Tyria: Turios is een Griekse schrijfwijze van 'uit Tyre' en Tyre was beroemd door zijn prachtige purperen kleurstof.
jacobaeae: Senecio jacobaea is jacobskruiskruid, de voedselplant van deze soort. Linnaeus noemde deze plant Jacobaea senecionis.

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)

Soorten uit dezelfde familie spinneruilen (EREBIDAE)

roesje
Scoliopteryx libatrix

tijgerbeertje
Setina irrorella

hoekstipvlinder
Orgyia recens

paddenstoeluil
Parascotia fuliginaria

bruine snuituil
Hypena proboscidalis

donsvlinder
Euproctis similis

alle soorten uit deze familie