vroege spanner Biston strataria

De vroege spanner heeft twee brede bruine banden met zwarte randen over de lichte voorvleugel.

Familie: spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie: Ennominae / Biston strataria
Groep: Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen: (goed tot redelijk goed te determineren)
Zeldzaamheid: Vrij algemeen. Komt veel voor op de zandgronden en in de duinen. Elders lokaal voorkomend, verspreid of zeldzaam. RL: kwetsbaar.
Rode lijst: kwetsbaar

Verspreiding

Vliegtijd

Kenmerken vlinder: Voorvleugellengte: 17-27 mm. Het mannetje en het vrouwtje lijken sterk op elkaar, maar het vrouwtje is vaak iets witter van kleur en het mannetje heeft geveerde antennen. De twee brede bruine banden dwars over de voorvleugel in het zoomveld en het wortelveld zijn kenmerkend; deze variëren in breedte en zijn met zwart afgezet. De grondkleur varieert van wit tot groengrijs. Het bandenpatroon is altijd aanwezig, maar is bij donkere vlinders minder opvallend.
Kenmerken rups: Tot 55 mm; lichaam varieert in kleur van grijsachtig bruin tot purperachtig bruin met op de rug twee roodachtig bruine bulten en drie kleinere bulten op de onderzijde; soms een rij donkere, ruitvormige vlekken over het midden van de rug; kop roodachtig bruin, sterk ingesneden.
Gelijkende soorten vlinder: Donkere vlinders lijken soms enigszins op de peper-en-zoutvlinder (B. betularia); deze vliegt echter later in het jaar en heeft geen bruine dwarsbanden; peper-en-zoutvlinder
Biston betularia
GEOMETRIDAE: Ennominae
Gelijkende soorten rups: Peper-en-zoutvlinder (Biston betularia).
N.B.: let bij deze twee soorten ook vooral op de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen.; peper-en-zoutvlinder
Biston betularia
GEOMETRIDAE: Ennominae

Vliegtijd en gedrag: Begin maart-half mei in één generatie. Verse vlinders worden overdag soms onder aan boomstammen gevonden. Mannetjes komen goed op licht, soms meerdere exemplaren tegelijk; vrouwtjes doen dat slechts heel af en toe.
Levenscyclus: Rups: mei-juli. De soort overwintert als pop in de grond.
Waardplanten: Diverse loofbomen, met een voorkeur voor eik.
Habitat: Vooral oude eikenbossen, maar ook andere soorten bos en struwelen.; bossen

struwelen

Zeldzaamheid: Vrij algemeen. Komt veel voor op de zandgronden en in de duinen. Elders lokaal voorkomend, verspreid of zeldzaam. RL: kwetsbaar.
België: Vrij algemeen in het hele land.
Mondiaal: Noord-Afrika (ssp. meridionalis Oberthür, 1913) via het Iberisch Schiereiland in heel Europa. Ook in het Oessoeri-gebied als ssp. laetus (Moltrecht, 1927); in het zuiden het hele Middellandse Zeegebied, de Balkanlanden, de Zwarte Zee, Klein-Azië en de Kaukasus en in het noorden tot Zuid-Scandinavië.
Trend op lange en korte termijn: Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden: Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.; voor 1950

1950 - 1979

1980 - 1999

2000 - feb 2016

Engelse naam

Oak Beauty

Duitse naam

Pappel-Dickleibspanner

Franse naam

la Phalène précoce , le Biston marbré , la Marbrée

Oud Nederlandse naam

eikenspanner

Synoniemen

Nyssia strataria, Biston stratarius, Amphidasis prodromaria

Toelichting Nederlandse naam

Vroege spanner is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in 'Onze vlinders' (begin vorige eeuw).
De vliegtijd van deze soort is eind april al nagenoeg voorbij.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Biston: Biston is een zoon van Mars en de stamvader van de Bistonen, een stam die met Bacchus in verband stond.
strataria: stratum is iets wat uitgespreid is, een tapijt, naar de verschijningsvorm van de voorvleugel. De Engelse naam 'carpet' wordt veel gebruikt in deze familie.

Auteursnaam en jaartal