dennenspanner Bupalus piniaria

Op warme dagen vliegen de mannetjes van de dennenspanner overdag rond dennen of andere naaldbomen.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Ennominae / Bupalus piniaria
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed tot redelijk goed te determineren)
Zeldzaamheid

Algemeen. Komt vooral voor op de zandgronden in het binnenland en in de duinen; daarbuiten wordt de soort ook af en toe waargenomen. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 17-19 mm. Bij het mannetje is de bovenkant van de voorvleugel zwartbruin langs de omtrek en in de vleugelpunt; het binnenste deel van de vleugel is witachtig geel. Bij het vrouwtje zijn de randen en de vleugelpunt middelbruin en is het binnenste deel van de vleugel lichtbruin. Net als een dagvlinder houdt deze soort de vleugels in rust tegen elkaar boven het lichaam, waarbij de witachtige streep en de donkere dwarslijnen op de onderzijde van de achtervleugel opvallen. Bij het mannetje zijn de antennen geveerd, bij het vrouwtje niet.

Kenmerken rups

Tot 30 mm; lichaam helder groen met over de rug een brede, zwartgezoomde, witte middenstreep en een gele, met donkergroen gezoomde lengtestreep op de flanken; kop groen.

Gelijkende soorten rups

Hoekbanddennenspanner (Pennithera firmata), sparspanner (Thera variata), schijn-sparspanner (Thera britannica), naaldboomspanner (Thera obeliscata), jeneverbesspanner (Thera juniperata), streepjesdwergspanner (Eupithecia intricata), lariksdwergspanner (Eupithecia lariciata), dennenbandspanner (Pungeleria capreolaria), lariksspanner (Macaria signaria) en gerimpelde spanner (Macaria liturata).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

jeneverbesspanner
Thera juniperata
GEOMETRIDAE: Ennominae

hoekbanddennenspanner
Pennithera firmata
GEOMETRIDAE: Ennominae

schijn-sparspanner
Thera britannica
GEOMETRIDAE: Ennominae

lariksspanner
Macaria signaria
GEOMETRIDAE: Ennominae

lariksdwergspanner
Eupithecia lariciata
GEOMETRIDAE: Ennominae

sparspanner
Thera variata
GEOMETRIDAE: Ennominae

dennenbandspanner
Pungeleria capreolaria
GEOMETRIDAE: Ennominae

gerimpelde spanner
Macaria liturata
GEOMETRIDAE: Ennominae

streepjesdwergspanner
Eupithecia intricata
GEOMETRIDAE: Ennominae

naaldboomspanner
Thera obeliscata
GEOMETRIDAE: Ennominae

Vliegtijd en gedrag

Begin mei-eind juli in één generatie. Op warme dagen vliegen de mannetjes rond naaldbomen, vooral volgroeide dennen. Zowel mannetjes als vrouwtjes kunnen uit de takken worden geklopt en komen op licht, de mannetjes soms in redelijke aantallen.

Levenscyclus

Rups: juli-oktober. De soort overwintert als pop tussen afgevallen naalden op de grond of in de strooisellaag.

Waardplanten

Vooral den; als er te weinig dennen aanwezig zijn ook andere naaldbomen.

Habitat

Naaldbossen en heiden met naaldbomen; volgroeide bomen hebben vaak de voorkeur.

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt vooral voor op de zandgronden in het binnenland en in de duinen; daarbuiten wordt de soort ook af en toe waargenomen. RL: niet bedreigd.

België

Vrij algemeen in het hele land; lokaal talrijk.

Mondiaal

Verbreid in heel Europa. Van de Britse eilanden tot Siberië; in het zuiden: van het marokkaanse Rifgebergte en het Iberisch Schiereiland via het Middellandse Zeegebied, de Balkanlanden en Klein-Azië tot de Kaukasus, in het noorden tot boven de poolcirkel.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Bordered White
Duitse naam
Kiefernspanner
Franse naam
la Fidonie du pin , la Phalène du pin
Oud Nederlandse naam
anomalusvlinder, de vlinder anomalus, gestreepte dennenspanner
Synoniemen
Fidonia piniaria, Bupala piniaria, Bupalus piniarius
Toelichting Nederlandse naam

De rups van deze soort leeft op naaldbomen waaronder ook dennen.
In de bosbouw wordt dennenspanner al heel lang gebruikt.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Bupalus: bupalus is een Griekse beeldhouwer.
piniaria: Pinus is het plantengeslacht den, de waardplant zoals ook Linnaeus al aangeeft.

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

kornoeljespanner
Asthena anseraria

witvlekbosrankspanner
Melanthia procellata

gele kustspanner
Aspitates ochrearia

witvlekspikkelspanner
Parectropis similaria

bruinbandspanner
Scotopteryx chenopodiata

geringde spikkelspanner
Cleora cinctaria

alle soorten uit deze familie