bosbessnuituil Hypena crassalis

De bosbessnuituil heeft net als de andere snuituilen door de lange palpen een opvallende snuit.
Familie
spinneruilen (EREBIDAE)
Onderfamilie
Hypeninae / Hypena crassalis
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed tot redelijk goed te determineren)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid voor op de zandgronden in het binnenland; de meeste waarnemingen komen van de Veluwe. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 14-16 mm. Evenals de andere snuituilen heeft deze soort een opvallende 'snuit', gevormd door de lange palpen. De voorvleugel heeft een scherp gehoekte vleugelpunt. Het opvallendste kenmerk is de grote donkere vlek die bijna het gehele wortel- en middenveld beslaat met uitzondering van een lichtere strook langs de binnenrand. Bij het mannetje is de vlek chocoladebruin en zijn het zoomveld en de strook langs de binnenrand grotendeels grijsachtig lichtbruin gekleurd. Bij het vrouwtje is de vlek iets lichter bruin en is de rest van de voorvleugel grotendeels witachtig; de achterrand en de vleugelpunt zijn lichtbruin. In de vleugelpunt bevindt zich een zwartachtige korte dikke streep.

Gelijkende soorten rups

Bruine snuituil (Hypena proboscidalis) en hopsnuituil (Hypena rostralis).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

bruine snuituil
Hypena proboscidalis
EREBIDAE: Hypeninae

hopsnuituil
Hypena rostralis
EREBIDAE: Hypeninae

Vliegtijd en gedrag

Half mei-eind augustus in één generatie. De vlinders vliegen vanaf de schemering en komen zowel op licht als op smeer. Overdag rusten ze op een boomstam of tussen bosbesstruiken en zijn ze gemakkelijk te verstoren.

Levenscyclus

Rups: juli-september. De soort overwintert doorgaans als pop in een cocon in de strooisellaag of in de grond; soms overwintert de rups in de cocon en vindt de daadwerkelijke verpopping pas in het voorjaar plaats.

Waardplanten

Bosbes.

Habitat

Open bossen en (randen van) heiden.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid voor op de zandgronden in het binnenland; de meeste waarnemingen komen van de Veluwe. RL: niet bedreigd.

België

In Vlaanderen vrij zeldzaam en wijdverbreid in de Kempen. In Vlaams-Brabant zeldzaam op verspreide vindplaatsen; elders in Vlaanderen ontbrekend. In Wallonië vrij algemeen en wijdverbreid ten zuiden van Samber en Maas.

Mondiaal

Van de Pyreneeën via Midden-Italië en Bosnië tot de zuidrand van de Kaukasus. Zuidelijk van deze lijn schijnt deze soort niet voor te komen. De noordgrens verloopt van Ierland en Zuid-Noorwegen naar het oosten.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Beautiful Snout
Duitse naam
Heidelbeer-Schnabeleule
Franse naam
l'Herminie des myrtilles , la Noctuelle épaissie
Synoniemen
Bomolocha crassalis, Hypena fontis, Bomolocha fontis, Hypena frontis
Toelichting Nederlandse naam

De snuituilen hebben opvallend naar voren uitstekende palpen (de snuit) op de kop van de vlinder.
Bosbes is de enige waardplant van deze soort.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Hypena: hypene is een snor of een baard, naar de behaarde labiale palpen en mogelijk ook naar de haarborsteltjes die op de poten van een aantal soorten zitten. Hypena had aanvankelijk de status van een familie.
crassalis: crassus is dik, waarschijnlijk naar de dicht behaarde en dus dikke labiale palpen.

Auteursnaam en jaartal
(Fabricius, 1787)

Soorten uit dezelfde familie spinneruilen (EREBIDAE)

zuidelijke wikke-uil
Tathorhynchus exsiccata

prachtpurperuiltje
Eublemma purpurina

gele snuituil
Paracolax tristalis

klein kokerbeertje
Eilema pygmaeola

wikke-uil
Lygephila pastinum

moerasspinner
Laelia coenosa

alle soorten uit deze familie