elzenuil Acronicta alni

Een soort, die zich over het hele land heeft uitgebreid is de elzenuil.
Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Acronictinae / Acronicta alni
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed tot redelijk goed te determineren)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid voor op de zandgronden in het binnenland en zeer lokaal in de duinen; ook elders af en toe een waarneming. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 16-19 mm. De lichtgrijze, enigszins bruinachtig getinte voorvleugel heeft een karakteristieke tekening die bestaat uit een zwartachtige strook langs de binnenrand en een brede band die dwars daarop via de niervlek naar de voorrand loopt. De zwartachtige strook bestaat uit een dichte donkere bestuiving en twee zwarte strepen: een dikke zwarte streep vanuit het wortelveld en een zeer langgerekte streep in de vorm van een speerpunt vanuit de binnenrandhoek. Er is weinig variatie, maar bij sommige exemplaren is de voorvleugel vrijwel geheel zwartachtig gekleurd; soms komen vlinders voor met een donkere grijsbruine grondkleur. De achtervleugel is opvallend wit.

Kenmerken rups

Tot 35 mm; lichaam zwart met op de rug paren van lange, knotsvormige haren die op opvallende, gele dwarsbanden staan ingeplant; kop en poten glimmend zwart. De jonge rupsen missen de gele dwarsbanden en de haren zijn nog niet zo sterk ontwikkeld, maar ze hebben over de rug een lange, grijsachtig witte vlek en lijken hierdoor op uitwerpselen van vogels, wanneer ze gekromd op de bladeren zitten.

Vliegtijd en gedrag

Begin mei-begin juli in één generatie; soms een partiële tweede generatie in juli-augustus. De vlinders komen op licht en op smeer.

Levenscyclus

Rups: juni-augustus; rupsen van een eventuele tweede generatie tot in oktober. De opvallende rups rust op de bovenzijde van een blad. De rupsen knagen een holte in dood hout en maken de uitgang dicht met zijde en houtsplinters. De soort overwintert als pop in deze holte.

Waardplanten

Allerlei loofbomen, waaronder els, berk, wilg, beuk, eik en iep.

Habitat

Loofbossen, broekbossen en struwelen.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid voor op de zandgronden in het binnenland en zeer lokaal in de duinen; ook elders af en toe een waarneming. RL: niet bedreigd.

Belgiƫ

Zeldzaam in de oostelijke helft van Vlaanderen, met verspreide vindplaatsen in Vlaams-Brabant, Antwerpen en Limburg. In Wallonië vrij zeldzaam en wijdverbreid ten zuiden van Samber en Maas.

Mondiaal

In Europa tussen Noord-Spanje, Midden-Italië, Albanië en Bulgarije in het zuiden en Noord-Engeland, Zuid-Noorwegen, Midden-Zweden, Midden-Finland en de Oeral in het noorden. Van Klein-Azië en de Kaukasus via gematigd Azië tot Siberië, Noord-China, Sachalin en Japan.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Alder Moth
Duitse naam
Erlen-Rindeneule
Franse naam
l'Aunette
Synoniemen
Apatele alni, Acronycta alni
Toelichting Nederlandse naam

De els is een van de vele boomsoorten die waardplant zijn voor deze soort. Ook de wetenschappelijke, de Duitse en de Engelse soortnaam verwijst naar de els. Meer over Nederlandse namen

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Acronicta: akronux is het vallen van de avond. Waarschijnlijk heeft deze naam dezelfde strekking als Noctua, in de nacht. Dit genus heeft immers geen enkele binding met de avondschemering.
alni: Alnus is het plantengeslacht els, een voedselplant van deze soort.

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1767)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

rookkleurige worteluil
Euxoa nigricans

wachtervlinder
Eupsilia transversa

late heide-uil
Xestia agathina

vale duinrietboorder
Photedes extrema

zwartrandgrasuil
Apamea epomidion

bonte daguil
Protoschinia scutosa

alle soorten uit deze familie