grote voorjaarsspanner Agriopis marginaria

Het mannetje van de grote voorjaarsspanner heeft een opvallende rij zwarte stippen langs de achterrand van de vleugels.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Ennominae / Agriopis marginaria
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Komt verspreid over het land voor. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 16-20 mm. Het mannetje heeft een bruinachtige voorvleugel en is nogal variabel van kleur en tekening; is echter goed herkenbaar aan de opvallende rij zwarte stippen langs de achterrand van de voor- en achtervleugel. Bij afgevlogen exemplaren zijn de stippen minder duidelijk. Van de centrale dwarslijnen zit in de buitenste een dubbele knik terwijl de binnenste vrijwel recht loopt. Het vleugelloze vrouwtje heeft duidelijk aanwezige vleugelstompjes met gewoonlijk donkere dwarslijnen of -banden en de kleur varieert van bruinwit tot donkerbruin.

Kenmerken rups

Tot 29 mm; lichaam zeer variabel in kleur van vuilgeel tot olijfgroen, roodachtig bruin of purperachtig bruin, met een zwartachtige tekening op de rug, soms als een rij X-vormige vlekken; boven de witte spiracula soms een donkere lengtestreep; kop bruin. 

Gelijkende soorten vlinder

De grote wintervlinder (Erannis defoliaria) heeft geen zwarte stipjes langs de achterrand, maar kan wel een zwartgeblokte franje hebben. Zie ook de najaarsspanner (A. aurantiaria).
Het vrouwtje van de microvlinder Diurnea fagella is net zo groot en komt ook in het voorjaar voor; de relatief grote vleugels zijn echter zeer puntig en grijs.

grote wintervlinder
Erannis defoliaria
GEOMETRIDAE: Ennominae

najaarsspanner
Agriopis aurantiaria
GEOMETRIDAE: Ennominae

Gelijkende soorten rups

Najaarsspanner (Agriopis aurantiaria).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en). De rups van de grote voorjaarsspanner heeft korte haren, de rups van de najaarsspanner lange haren.

najaarsspanner
Agriopis aurantiaria
GEOMETRIDAE: Ennominae

Vliegtijd en gedrag

Begin februari-eind april in één generatie. De mannetjes komen soms in grote aantallen op licht, vooral wanneer de hele nacht lang met lichtvallen in het bos wordt gevangen; soms ook op stroop. De mannetjes kunnen ook in de middag al vliegend waargenomen. De vrouwtjes kunnen worden gevonden door ´s morgens boomstammen af te zoeken.

Levenscyclus

Rups: april-juni. De rups lijkt sterk op de najaarsspanner (Agriopis aurantiaria) en is alleen van die soort te onderscheiden door de kortere haren. De soort overwintert als pop in de grond.

Waardplanten

Diverse loofbomen, zoals els, beuk, sleedoorn, eik, berk en linde.

Habitat

Vooral loofbossen; ook struwelen, heiden, ruige graslanden en tuinen.

Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Komt verspreid over het land voor. RL: niet bedreigd.

België

Vrij algemeen in het hele land.

Mondiaal

Van het Iberisch Schiereiland via Midden-Europa tot de Oeral; in het zuiden: het Middellandse Zeegebied en via de Zwarte Zee tot de Kaukasus, in het noorden tot in Zuid-Scandinavië.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Dotted Border
Duitse naam
Graugelber Breitflügelspanner
Franse naam
l'Hibernie hâtive
Synoniemen
Hybernia marginaria, Erannis marginaria, Hibernia marginaria, Abraxas marginaria, Hibernia progemmaria
Toelichting Nederlandse naam

De grote voorjaarsspanner vliegt in februari, maart en april. Het is de grootste van de drie voorjaarsspanners.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Agriopis: agrios is wild en ops, opos is het gezicht, vanwege de ruwe schubben die de voorkant bekleden.
marginaria: margo, marginis is een grens.

Auteursnaam en jaartal
(Fabricius, 1776)

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

gevlekte zomervlinder
Comibaena bajularia

bonte bessenvlinder
Abraxas grossulariata

tweevlekspanner
Lomographa bimaculata

sporkehoutspanner
Philereme vetulata

bosbesbruintje
Macaria brunneata

alle soorten uit deze familie