ligusterpijlstaart Sphinx ligustri

Ga direct naar:

Basis
Herkenning
Levenswijze
Verspreiding & Trends
Habitat & Planten
Benaming

Familie

pijlstaarten (SPHINGIDAE)

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

Rode lijst

niet bedreigd

Meer foto's

Terug naar boven ^

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

Half mei-begin september in één generatie. Verse vlinders zijn soms te vinden op verticale oppervlakken, zoals boomstammen, hekken en muren. De vlinders zijn actief in het donker en komen op licht. Ze hebben een lange roltong en bezoeken bloemen.

Levenscyclus

Rups: juli-begin november. De soort overwintert als pop in de grond, in sommige gevallen zelfs tweemaal, op een diepte van soms meer dan 30 cm.

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Privet Hawk-moth

Duitse naam

Ligusterschwärmer

Franse naam

le Sphinx du troène

Meer

Toelichting Nederlandse naam

Dennepijlstaart is een oude naam die ook al door Ter Haar in 'Onze Vlinders' wordt gebruikt.
Pijlstaart verwijst naar het staartje of 'pijl' op het laatste segment van de rups.
Liguster is een belangrijke, maar niet de enige, waardplant voor deze soort.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Sphinx: Sphinx is een monster meestal afgebeeld met de bovenkant van een vrouw en het lichaam van een leeuw. Zij woonde in het Egyptische Thebe raadsels opgevend en degenen dodend die ze niet konden oplossen. Toen Oedipus dat wel bleek te kunnen, pleegde ze zelfmoord. Men denkt wel dat deze mythe de geheimnisvolle jaarlijkse overstroming van de Nijl symboliseerde; die bracht vruchtbaarheid maar ook de gesel van de dood voor hen die in de Nijl omkwamen. Er hoeft natuurlijk geen enthomologische connectie te zijn, maar het zou goed kunnen dat Linnaeus de overeenkomst op het oog had van het grote beeldhouwwerk bij de Grote Piramide en de rups die zijn kop in rust opgericht houdt.
ligustri: Ligustrum is het plantengeslacht liguster waar de waardplant toe behoort.

Auteursnaam en jaartal

Linnaeus, 1758

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 41-55 mm. De zwartachtige bovenzijde van het borststuk en de opvallende donkerbruine strook langs de binnenrand van de voorvleugel die doorloopt tot in de vleugelpunt, maken deze soort goed herkenbaar. De zwarte banden op het roze achterlijf en op de lichtroze achtervleugel steken krachtig af. Er is enige variatie in de kleurintensiteit; heel zelden is het roze vervangen door wit of zijn de achterlijfbanden geelachtig.

Kenmerken rups

Tot 100 mm; lichaam helder groen met op de flanken zeven schuine, witte, met purperafgezette strepen; op het elfde segment een glimmend zwarte, scherp gepunte hoorn; kop geelachtig groen met twee brede zwarte strepen.

Gelijkende soorten vlinder

De dennenpijlstaart (S. pinastri) is kleiner en heeft geen roze banden op het achterlijf. Zie ook de windepijlstaart (Agrius convolvuli).

Gelijkende soorten vlinder

windepijlstaart

dennenpijlstaart

Verpreiding

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

België

Vrij algemeen in het hele land. Wijdverbreid, maar in lage aantallen.

De soort staat op de Rode Lijst van Vlaanderen als Momenteel niet in Gevaar (Veraghtert et al. 2023).

Mondiaal

Bijna in heel Europa; in het westen niet in Ierland en Schotland en niet in noordelijk Scandinavië en in het noorden van Duitsland. In het zuiden van het Iberisch schiereiland tot aan het Algerijnse Atlasgebied. Komt voor op Corsica, Sardinië en Sicilië en in Italië en aan de Dalmatische kusten tot de Peloponnesus. Naar het oosten de hele Balkan en via Analolië langs de Zwarte Zeekust tot Zuid-Siberië en Japan.

Trends

Trend op lange en korte termijn

Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.