wolfsmelkpijlstaart Hyles euphorbiae
Ga direct naar:
Basis
Familie
Zeldzaamheid
Zeer zeldzaam. Deze soort was inheems tot 1965; sindsdien wordt deze soort als trekvlinder af en toe in ons land gezien. In 1992 was er een invasie in Friesland waarbij honderden rupsen werden gevonden. Op enkele plaatsen in ons land, waaronder in de oostelijke en zuidelijke rivierduinen van de Rijn en de Maas en in de duinen, bevinden zich weer (tijdelijke) populaties; de laatste jaren worden daar zowel vlinders als rupsen gevonden.
Rode lijst
trekvlinder
Levenswijze
Vliegtijd en gedrag
Mei-begin september in één of in warme jaren twee generaties. De vlinders vliegen in de avondschemering.
Levenscyclus
Rups: juli-september. De soort overwintert als pop in de grond.
Verspreiding
Vliegtijd
Benaming
Engelse naam
Spurge Hawk-moth
Duitse naam
Wolfmilchschwärmer
Franse naam
le Sphinx de l'euphorbe
Synoniemen
Celerio euphorbiae, Deilephila euphorbiae, Spectrum euphorbiae
Meer
Toelichting Nederlandse naam
Wolfsmelkpijlstaart is een oude naam die ook al door Ter Haar in 'Onze Vlinders' wordt gebruikt.
Pijlstaart verwijst naar het staartje of pijl op het laatste segment van de rups.
Wolfsmelksoorten zijn de voedselpanten voor de rups van deze soort.
Ondersoorten
Celerio euphorbiae (Linnaeus, 1758); Deilephila euphorbiae (Linnaeus, 1758); Spectrum euphorbiae (Linnaeus, 1758)
Toelichting wetenschappelijke naam
Hyles: Hyles was een van de Centauren, een woest ras, half man half paard; zij werden verondersteld te leven in Thessaly.
euphorbiae: Euphorbia is het plantengeslacht wolfsmelk, dat van de waardplant.
Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)
Herkenning
Kenmerken vlinder
Voorvleugellengte: 28-31 mm. Een dof olijfgroene pijlstaart met over de voorvleugel een lichtgekleurde, vaak enigszins roze getinte en/of gespikkelde brede baan, die diagonaal vanaf de binnenrand naar de vleugelpunt loopt en de voorrand soms op meerdere plaatsen bijna of geheel raakt. De onderkant van de vleugels is rozeachtig.
Kenmerken rups
Tot 80 mm; lichaam zwart, fijn geel gespikkeld; overde rug een brede, rode lengtestreep; rug en flanken variabel met rode en gele vlekken getekend; onder de spiracula een brede, rode lengteband; hoorn op segment elf rood met zwart uiteinde; kop rood.
Gelijkende soorten vlinder
De lichte diagonale baan op de voorvleugel van de walstropijlstaart (H. gallii) is duidelijk smaller en raakt nooit de voorrand; bovendien is de onderkant van de vleugel niet rozeachtig. Zie ook de gestreepte pijlstaart (H. livornica) en de de wingerdpijlstaart (Hippotion celerio).
Gelijkende soorten rups
Walstropijlstaart (Hyles gallii).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).
Gelijkende soorten vlinder
Gelijkende soorten rups
Verspreiding
Zeldzaamheid
Zeer zeldzaam. Deze soort was inheems tot 1965; sindsdien wordt deze soort als trekvlinder af en toe in ons land gezien. In 1992 was er een invasie in Friesland waarbij honderden rupsen werden gevonden. Op enkele plaatsen in ons land, waaronder in de oostelijke en zuidelijke rivierduinen van de Rijn en de Maas en in de duinen, bevinden zich weer (tijdelijke) populaties; de laatste jaren worden daar zowel vlinders als rupsen gevonden.
België
Zeldzaam aan de kust; elders in het land af en toe een zwerver. Vroeger bekend uit alle Waalse provincies.
De soort staat op de Rode Lijst van Vlaanderen als Bijna in Gevaar (Veraghtert et al. 2023).
Mondiaal
Van Algerije en Marokko dwars door heel Zuid- en Midden-Europa, inclusief het Middellandse Zeegebied (op Corsica, Sardinië en de Balearen de soms als aparte soort opgevatte ssp. dahlii) tot Klein-Azië (zuidelijk tot Israël) en verder tot Afganistan, Kasjmir en Pakistan. In Europa naar het noorden, vaak als trekvlinder, tot Zuid-Scandinavië en Groot-Britannië.
Trends
Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
Habitat
Open zonnige plaatsen waaronder duinen en akkerranden; vooral langs grote rivieren.
Planten
In het binnenland voornamelijk cipreswolfsmelk en heksenmelk. In de duinen zeewolfsmelk. Ook andere soorten wolfsmelk.
