wollegras-uil Celaena haworthii

Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Celaena haworthii
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt verspreid over het land zeer lokaal voor, vooral in veengebieden. RL: gevoelig.

Rode lijst
gevoelig

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 10-14 mm. De voorrand en de achterrand van deze uil vormen een vrijwel rechte hoek, maar de vleugelpunt zelf is stomp. De kleur van de voorvleugel is roodachtig bruin, met soms een roze tint, of paarsachtig bruin; afgevlogen exemplaren zijn vaak grijsachtig van kleur. Kenmerkend is de combinatie van de witachtige niervlek en de twee witte aders die van daaruit het zoomveld in lopen; soms is vanuit de niervlek ook een witte ader zichtbaar die naar de vleugelwortel loopt. De witachtige ringvlek valt eveneens goed op. Het middenveld is donkerder dan de rest van de vleugel. Het zoomveld is variabel; soms is een duidelijke lichte zone aanwezig langs de grens met het middenveld, bij andere exemplaren echter is een dergelijke lichte band nauwelijks te onderscheiden.

Kenmerken rups

Tot 18 mm; lichaam purperachtig bruin, lichter onder de lijn van de spiracula; vlekjes zwartachtig bruin; nek- en anaaalschild op segment één en dertien licht okerkleurig; kop bleek roodachtig bruin.

Gelijkende soorten vlinder

De gele lis-boorder (Helotropha leucostigma) heeft dezelfde combinatie van een lichte niervlek en lichte aders (hoewel deze vaak minder opvallend zijn), maar is groter en heeft een smaller toelopende puntigere voorvleugel; in het zoomveld bevindt zich een doorgaans duidelijk begrensde lichte band, waarvan de binnenrand vrij recht en de buitenrand sterk golvend is.

gele lis-boorder
Helotropha leucostigma
NOCTUIDAE: Hadeninae

Gelijkende soorten rups

Hoogveenvlekuil (Amphipoea lucens), geelbruine vlekuil (Amphipoea fucosa) en roodbruine vlekuil (Amphipoea oculea).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

roodbruine vlekuil
Amphipoea oculea
NOCTUIDAE: Hadeninae

hoogveenvlekuil
Amphipoea lucens
NOCTUIDAE: Hadeninae

geelbruine vlekuil
Amphipoea fucosa
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Eind juni-half oktober in één generatie. De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken bloemen van onder andere kruiskruid. De mannetjes vliegen ook op zonnige middagen en vlak voor zonsondergang.

Levenscyclus

Rups: maart-juli. De rups leeft in een halm van de waardplant en wisselt tijdens het groeien diverse malen van plant. De verpopping vindt plaats in een cocon op de grond. De soort overwintert als ei.

Waardplanten

Diverse grassen en russen, veenpluis, veldbies, wollegras en gele lis.

Habitat

Moerassen en laagveen.

Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt verspreid over het land zeer lokaal voor, vooral in veengebieden. RL: gevoelig.

België

Zeer zeldzaam. Komt enkel voor in de Antwerpse Kempen en de Hoge Ardennen.

Mondiaal

Noord-Europa en Noord-Azië. Naar het oosten tot in Siberië waar de areaalafgrenzing nog niet helemaal duidelijk is. Zeer lokaal in Midden-Europa; naar het zuiden tot West-Frankrijk, het Alpenvoorland tot Tsjechië, Slowakije en de Oekraïne.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Haworth's Minor
Duitse naam
Haworths Mooreule
Oud Nederlandse naam
moerasuil
Synoniemen
Helotropha haworthii
Toelichting Nederlandse naam

Veenpluis, wollegras en andere grasachtigen van vochtige bodem zijn waardplanten van deze soort.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Celaena: kelainos is donker, zwartachtig, naar de donkere kleur van sommige exemplaren van deze soort.
haworthii: haworthii is een eerbetoon aan A.W. Haworth (1767 - 1833) die toen net het vierde deel van zijn Lepidoptera Britannica publiceerde.

Auteursnaam en jaartal
(Curtis, 1829)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

spitsvleugelgrasuil
Mythimna straminea

nunvlinder
Orthosia gothica

late heide-uil
Xestia agathina

agaatvlinder
Phlogophora meticulosa

donkere aarduil
Spaelotis ravida

tweekleurige heremietuil
Ipimorpha subtusa

alle soorten uit deze familie