roodbruine vlekuil Amphipoea oculea

Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Amphipoea oculea
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt vooral voor in de duinen en lokaal in de zandgronden in het binnenland; daarbuiten schaars of ontbrekend. RL: bedreigd.

Rode lijst
bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 12-15 mm. De grondkleur van deze uil en de andere Amphipoea-soorten varieert van lichtbruin of olijfbruin tot donker roodachtig bruin. Kenmerkend is het grote aantal fijne zwarte dwarslijnen, die variëren in intensiteit. Er zijn minstens twee geschulpte binnenste dwarslijnen, twee gebogen buitenste dwarslijnen, een vrij brede middelste dwarslijn en een golflijn aanwezig; soms is ook een (dubbele) eerste dwarslijn zichtbaar in het wortelveld. De ringvlek en de niervlek zijn geel, oranje of wit en vallen duidelijk op. Exemplaren van de roodbruine vlekuil zijn gemiddeld iets kleiner dan de beide andere soorten en hebben een relatief bredere voorvleugel met een duidelijkere lijnentekening; bovendien zijn ze minder gebonden aan vochtige situaties dan de andere Amphipoea-soorten. Een meestal goed kenmerk om deze soort van de beide andere te onderscheiden is de gebroken of geringde niervlek.

Genitaliën kenmerken

De drie Amphipoea-soorten die in Nederland voorkomen lijken sterk op elkaar en zijn in de meeste gevallen op grond van uiterlijke kenmerken niet of nauwelijks met zekerheid van elkaar te onderscheiden. Ze hebben een vrijwel identieke vleugelvorm en -tekening en dezelfde mate van variatie. Genitaliënonderzoek is dus noodzakelijk om met zekerheid de juiste soort vast te stellen. De verschillen in de mannelijke genitaliën zijn als volgt:
A. lucens: het grijporgaan heeft twee armen, waarvan de één langer is dan de ander; de twee rijen stekels op de cucullus overlappen elkaar niet.
A. fucosa: het grijporgaan heeft twee armen, waarvan de één langer is dan de ander; de binnenste rij stekels op de cucullus overlapt de buitenste rij voor meer dan de helft.
A. oculea: het grijporgaan heeft twee armen van ongeveer gelijke lengte.

Gelijkende soorten vlinder

Zie de hoogveenvlekuil (A. lucens), de geelbruine vlekuil (A. fucosa), de halmrupsvlinder (Mesapamea secalis), het weidehalmuiltje (M. secalella) en de gele lis-boorder (Helotropha leucostigma).

hoogveenvlekuil
Amphipoea lucens
NOCTUIDAE: Hadeninae

gele lis-boorder
Helotropha leucostigma
NOCTUIDAE: Hadeninae

geelbruine vlekuil
Amphipoea fucosa
NOCTUIDAE: Hadeninae

weidehalmuiltje
Mesapamea secalella
NOCTUIDAE: Hadeninae

halmrupsvlinder
Mesapamea secalis
NOCTUIDAE: Hadeninae

Gelijkende soorten rups

Hoogveenvlekuil (Amphipoea lucens), geelbruine vlekuil (Amphipoea fucosa) en wollegras-uil (Celaena haworthii). N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

hoogveenvlekuil
Amphipoea lucens
NOCTUIDAE: Hadeninae

geelbruine vlekuil
Amphipoea fucosa
NOCTUIDAE: Hadeninae

wollegras-uil
Celaena haworthii
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Begin juli-begin oktober in één generatie. De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken bloemen; overdag worden ze geregeld aangetroffen op jakobskruiskruid.

Levenscyclus

Rups: april-juni. De rups leeft in de onderste delen van de stengel en in de wortelstok van de waardplant. De verpopping vindt plaats in de grond. De soort overwintert als ei.

Waardplanten

Diverse grassen, waaronder straatgras en ruwe smele; ook groot hoefblad.

Habitat

Graslanden, moerassen, bosranden, heiden, schorren, kwelders en slikken.

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt vooral voor in de duinen en lokaal in de zandgronden in het binnenland; daarbuiten schaars of ontbrekend. RL: bedreigd.

België

Vrij zeldzaam maar wijdverbreid ten oosten van de lijn Antwerpen-Brussel; zeldzamer in Oost- en West-Vlaanderen. Lokaal algemeen. In Wallonië wijdverbreid.

Mondiaal

Europa noordelijk tot Noord-Schotland, Zuid-Noorwegen, Midden-Zweden en Midden-Finland. Naar het zuiden tot Noord-Spanje, Midden-Italië en Midden-Griekenland. Voor-Azië en Midden-Azië naar het oosten tot Issyk-Koel (Heydemann, 1931).

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Ear Moth
Duitse naam
Rotbraune Stengeleule
Franse naam
la Noctuelle éclatante
Synoniemen
Hydraecia oculea, Hydroecia oculea, Apamea oculea, Hydroecia nictitans, Helotropha nictitans, Luperina nictitans
Toelichting Nederlandse naam

De drie Amphipoea-soorten zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden. Deze vlekuil heet roodbruin te zijn.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Amphipoea: amphi is rond, omgeven door en poa, poia is gras, naar het habitat van deze soorten.
oculea: oculeus is met ogen, naar de kenmerkende vorm van de niervlek (kenmerkend voor oculea én voor fucosa).

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1761)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

weidehalmuiltje
Mesapamea secalella

witringuil
Cerastis leucographa

blauwvleugeluil
Peridroma saucia

breedbandhuismoeder
Noctua fimbriata

helmkruidvlinder
Cucullia scrophulariae

bijvoetmonnik
Cucullia artemisiae

alle soorten uit deze familie