zwart weeskind Mormo maura

Eén van de grootste uilen die in Nederland voorkomt, en de laatste jaren steeds een groter deel van het land verovert.
Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Mormo maura
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed tot redelijk goed te determineren)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Een soort die in de twintigste eeuw vooral voorkwam in Zuid-Limburg, met name in het Gulpdal en het Geuldal. De laatste jaren breidt de soort zich steeds verder naar het westen en noorden uit. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 30-36 mm. Een van de grootste uilen die in Nederland voorkomen; de donkerbruine voorvleugel is zeer breed. De tekening, waarvan vooral de onvolledige, donkere band met de scherpe lichte randen en de gedeeltelijk lichte aders opvalt, is weinig variabel. De kleur en de intensiteit van de tekening kunnen variëren; sommige exemplaren zijn gelijkmatig dofbruin van kleur, andere hebben een heldere lichtbruine, soms roze getinte tekening en een extra brede donkere middenband. De achtervleugel heeft opvallend lichte franje. De onderzijde van zowel de voor- als de achtervleugel heeft een brede lichte, geelachtig bruine zoom.

Kenmerken rups

Tot 70 mm; vrij dik, naar de kop versmald; lichaam licht bruinachtig grijs of okerkleurig, met over de rug een witte, vlekkerige lengtestreep, die door een rij donkergrijze, driehoekige vlekken loopt en aan weerszijden een rij schuine, zwarte strepen heeft; onder de lijn van de zwartgerande, oranje spiracula loopt een okerachtig witte golflijn; kop lichtbruin met donkerder tekening.

Vliegtijd en gedrag

Half juni-half september in één generatie. De vlinders komen op smeer en in mindere mate op licht; soms worden ze aangetroffen op honingdauw of bloedende bomen. De vlinders rusten overdag in gebouwen, onder bruggetjes of in nestkasten.

Levenscyclus

Rups: september-mei. De soort overwintert als jonge rups, laag in de vegetatie. De rups foerageert ´s nachts en verbergt zich overdag in de strooisellaag. De verpopping vindt plaats in een harde cocon achter schors, in muurspleten of in de strooisellaag.

Waardplanten

In het najaar vooral kruidachtige planten, waaronder zuring, dovenetel en vogelmuur; in het voorjaar vooral loofbomen en struiken, waaronder klimop, kardinaalsmuts, meidoorn, sleedoorn, wilg en berk.

Habitat

Bossen en struwelen langs rivieroevers of moerassen.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Een soort die in de twintigste eeuw vooral voorkwam in Zuid-Limburg, met name in het Gulpdal en het Geuldal. De laatste jaren breidt de soort zich steeds verder naar het westen en noorden uit. RL: niet bedreigd.

België

Vrij zeldzaam in Vlaanderen, sterk toegenomen. Vrij algemeen in grote delen van Oost- en West-Vlaanderen, (nog) zeldzaam in de Kempen. In Wallonië vrij zeldzaam, maar wijdverbreid en lokaal in hoge aantallen waargenomen.

Mondiaal

Noordwest-Afrika en heel Zuid-Europa. Naar het noorden tot Noord-Ierland, Midden-Schotland, Noord-Duitsland, Polen (een enkeling in Denemarken). Ook in Klein-Azië naar het zuiden tot Palestina.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Old Lady
Duitse naam
Schwarzes Ordensband
Franse naam
la Maure , la Lichénée des ponts , le Crapaud
Oud Nederlandse naam
spookuil
Synoniemen
Mania maura
Toelichting Nederlandse naam

Zie voor een uitgebreide toelichting op de Nederlandse naam de uitleg bij het rood weeskind.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Mormo: mormo is een afschuwelijk vrouwelijk monster.
maura: maurus is een inwoner van Mauretanië. Linnaeus geeft Mauretanië aan als vindplaats van het type-exemplaar

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)

Tijdschriften

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

witstipgrasuil
Mythimna albipuncta

kompassla-uil
Hecatera dysodea

donker halmuiltje
Oligia latruncula

zandstofuil
Caradrina selini

donkere grasuil
Tholera cespitis

krakeling
Diloba caeruleocephala

alle soorten uit deze familie