zwartvlakworteluil Euxoa obelisca
Ga direct naar:
Basis
Familie
Zeldzaamheid
Zeldzaam. Komt lokaal voor in de duinen en op de zandgronden in het binnenland. RL: ernstig bedreigd.
Rode lijst
ernstig bedreigd
Levenswijze
Vliegtijd en gedrag
Begin juli-half september in één generatie. De vlinders bezoeken bloemen van kruiskruid en struikhei en komen op smeer en op licht.
Levenscyclus
Rups: september-juni. De rups leeft op de onderste delen en de wortels van de waardplant en verbergt zich overdag in de grond. De soort overwintert als rups of soms als ei.
Verspreiding
Vliegtijd
Benaming
Engelse naam
Square-spot Dart
Duitse naam
Obelisken-Erdeule
Franse naam
la Noctulelle obélisque
Synoniemen
Agrotis obelisca
Meer
Toelichting Nederlandse naam
De Agrotis- en Euxoa-soorten werden samengevoegd onder de groepsnaam worteluil. De rupsen hebben een relatie met plantenwortels.
Deze worteluil heeft een aantal opvallende zwarte delen op de voorvleugels, maar het alleenrecht op die zwarte vlekken heeft deze E. obelisca zeker niet.
Toelichting wetenschappelijke naam
Euxoa: euxoos is goed gepoetst; dit zou naar de achtervleugel verwijzen.
obelisca: obeliscus is een klein (braad)spit. Dit wijst naar de zwarte veeg op de voorvleugel, die via de stigmata naar de vleugelbasis wijst en die in een punt eindigt.
Auteursnaam en jaartal
(Denis & Schiffermüller, 1775)
Herkenning
Kenmerken vlinder
Voorvleugellengte: 14-18 mm. De grondkleur van de voorvleugel is gelijkmatig bruinachtig grijs tot roodachtig bruin. Langs de voorrand ligt een lichte strook, die vooral opvallend is bij het mannetje en die in het middenveld geflankeerd wordt door een zwart wigvormig vlak waarin de ringvlek en de niervlek zijn opgenomen. De buitenste dwarslijn loopt dicht langs de niervlek of vloeit daarmee samen. Het zoomveld is effen donker gekleurd.
Gelijkende soorten vlinder
Bij de graanworteluil (E. tritici) maakt de buitenste dwarslijn een tamelijk wijde boog om de niervlek heen en in het zoomveld bevinden zich vaak opvallende donkere pijlvlekken. Beide soorten zijn echter zeer variabel en in sommige gevallen is genitaliënonderzoek nodig voor het bepalen van de soort. Zie ook de variabele worteluil (E. cursoria).
Gelijkende soorten rups
Graanworteluil (Euxoa tritici), rookkleurige worteluil (Euxoa nigricans), variabele worteluil (Euxoa cursoria), witvlekworteluil (Euxoa lidia), grijze worteluil (Agrotis cinerea), bonte worteluil (Agrotis vestigialis), puta-uil (Agrotis puta), gewone velduil (Agrotis segetum), grote worteluil (Agrotis ipsilon), geoogde worteluil (Agrotis clavis), duinworteluil (Agrotis ripae) en gewone worteluil (Agrotis exclamationis).
Let op: de rupsen van de Euxoa- en de Agrotis-soorten zijn erg moeilijk uit elkaar te houden.
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).
Gelijkende soorten vlinder
Gelijkende soorten rups
Verspreiding
Zeldzaamheid
Zeldzaam. Komt lokaal voor in de duinen en op de zandgronden in het binnenland. RL: ernstig bedreigd.
België
Zeer zeldzaam. Recent enkel waargenomen in Limburg en Vlaams-Brabant. Vroeger ook gekend uit het zuiden van het land, maar daar recent niet meer gezien.
De soort staat als Ernstig Bedreigd op de Rode Lijst van Vlaanderen (Veraghtert et al. 2023).
Mondiaal
Heel Europa en oostwaarts tot Oost-Azië. In het noorden de Britse eilanden, Zuid-Scandinavië tot Rusland. In het zuiden het hele Middellandse Zeegebied, Voor-Azië en Midden-Azië.
Trends
Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
Habitat
Open zandige, heuvelachtige terreinen met spaarzame lage vegetatie.
Planten
Diverse kruidachtige planten, waaronder walstro en geel zonneroosje; ook grassen.
Actualiteiten
Ontdek meerBlijf op de hoogte
Ontvang vlindernieuwsWord donateur
Steun De Vlinderstichting
