bosbesbruintje Macaria brunneata

De mannetjes van het bosbesbruintje vliegen vanaf het middaguur tot aan het einde van de middag boven de bosbesvegetatie.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Ennominae / Macaria brunneata
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed tot redelijk goed te determineren)
Zeldzaamheid

Zeldzaam. Kan echter in sommige jaren zeer algemeen voorkomen op bepaalde plekken, vooral op de Veluwe. Komt vooral voor op de zandgronden, maar wordt in piekjaren ook daarbuiten waargenomen. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 11-13 mm. Een goed herkenbare kleine oranjebruine spanner met in rust vlak liggende vleugels en tamelijk afgeronde vleugelpunten; zit soms ook met de vleugels dicht geklapt. Over de voorvleugel lopen vier donkere roodbruine lijnen en het mannetje heeft vaak een kleine centrale vlek. Het vrouwtje heeft een duidelijker tekening dan het mannetje en de vleugels zijn iets smaller en minder afgerond. De intensiteit van de kleur varieert en afgevlogen mannetjes zijn vaak bleek en zwak getekend.

Gelijkende soorten vlinder

De leverkleurige spanner (Euchoeca nebulata) is lichter van kleur en rust altijd met de vleugels dichtgeklapt.

leverkleurige spanner
Euchoeca nebulata
GEOMETRIDAE: Ennominae

Gelijkende soorten rups

Grote wintervlinder (Erannis defoliaria).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

grote wintervlinder
Erannis defoliaria
GEOMETRIDAE: Ennominae

Vliegtijd en gedrag

Eind mei-eind juli in één generatie. De mannetjes vliegen overdag boven de waardplant vanaf vlak voor het middaguur tot aan het eind van de middag. Ze zijn gemakkelijk te verstoren uit de vegetatie, ook op bewolkte dagen. Ze komen goed op licht.

Levenscyclus

Rups: april-juni. De rupsen zijn vooral in mei te vinden in de toppen van bosbes tussen samengesponnen bladeren. De rups verpopt zich in de grond. De soort overwintert gewoonlijk als ei en mogelijk soms als pop.

Waardplanten

In Nederland alleen bekend van (blauwe) bosbes; volgens sommige bronnen ook ratelpopulier en wilg.

Habitat

Oude dennen- en berkenbossen, met ondergroei van bosbes; ook berkenopslag en meer open gebieden. De soort heeft voorkeur voor weelderig groeiende bosbesvegetatie en is gevoelig voor overbegrazing.

Zeldzaamheid

Zeldzaam. Kan echter in sommige jaren zeer algemeen voorkomen op bepaalde plekken, vooral op de Veluwe. Komt vooral voor op de zandgronden, maar wordt in piekjaren ook daarbuiten waargenomen. RL: niet bedreigd.

Belgiƫ

In Vlaanderen wijdverbreid maar vrij zeldzaam. Populaties in de Kempen, lokaal in Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen. Zwerft goed en in sommige jaren algemeen in het hele land. In Wallonië wijdverbreid.

Mondiaal

In Europa een verspreiding met hiaten; in het zuiden van de Pyreneeën via de Alpen tot de Karpaten. Noordelijker van Engeland via Midden- en Oost-Europa tot de Amoer en Kamtsjatka. In Oost-Azië ssp. sordida (Butler, 1881). Naar het noorden tot boven de poolcirkel. Ook in Noord-Amerika

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Rannoch Looper
Duitse naam
Waldmoorspanner
Franse naam
la Fidonie du nerprun
Oud Nederlandse naam
bruine bosbesspanner
Synoniemen
Itame brunneata, Semiothisa brunneata, Fidonia brunneata, Halia brunneata, Thamnonoma brunneata, Itame fulvaria, Semiothisa fulvaria
Toelichting Nederlandse naam

Dit is een kleine bruine spanner en bosbes is een belangrijke waardplant van deze soort.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

brunneata: brunneus is bruin, vanwege de grondkleur.

Auteursnaam en jaartal
(Thunberg, 1784)

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

lindeknotsvlinder
Plagodis dolabraria

geveerde walstrospanner
Nebula salicata

kleine herculesspanner
Cepphis advenaria

schijn-sparspanner
Thera britannica

berkenwintervlinder
Operophtera fagata

eikendwergspanner
Eupithecia dodoneata

alle soorten uit deze familie