gemarmerde oogspanner Cyclophora pendularia

De gemarmerde oogspanner is een zeer zeldzame soort van heiden en wilgenstruwelen.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Sterrhinae / Cyclophora pendularia
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Zeldzaam. Een soort die slechts af en toe lokaal op de zandgronden wordt waargenomen. RL: ernstig bedreigd.

Rode lijst
ernstig bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 12-14 mm. De dichte en vrij grove grijze bespikkeling van deze rossig met grijze nachtvlinder vormt bij verse exemplaren een goed onderscheid met verwante soorten. Op alle vleugels bevindt zich een middenstip in de vorm van een oogje.

Gelijkende soorten vlinder

Verwarring is eigenlijk alleen mogelijk met donkere vormen van de berkenoogspanner (C. albipunctata). Deze soorten zijn van elkaar te onderscheiden door een aantal verschillen in de vorm van de vleugels: de gemarmerde oogspanner heeft een iets duidelijker sikkelpuntje aan de voorvleugelpunt, de binnenrandhoek is meer naar binnen gebogen en de achterrand van de achtervleugel heeft een duidelijk puntje, dat bij de berkenoogspanner (vrijwel) helemaal ontbreekt. Bij sterk afgevlogen exemplaren zijn deze kenmerken niet altijd even duidelijk; de combinatie van habitat en waardplant kan dan een goed hulpmiddel zijn bij de determinatie.

berkenoogspanner
Cyclophora albipunctata
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

Gelijkende soorten rups

De rupsen van de Cyclophora-soorten zijn zeer variabel. Per soort zijn er diverse (kleur)varianten: er zijn rupsen met een soort ‘zijstrepen’, er zijn vrijwel egale groene varianten en vrijwel egaal bruinoranjeachtige varianten.
De variant met zijstrepen van deze soort lijkt op berkenoogspanner (Cyclophora albipunctata), bruine oogspanner (Cyclophora quercimontaria), gestippelde oogspanner (Cyclophora punctaria) en oranjerode oogspanner (Cyclophora puppillaria).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

berkenoogspanner
Cyclophora albipunctata
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

gestippelde oogspanner
Cyclophora punctaria
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

bruine oogspanner
Cyclophora quercimontaria
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

oranjerode oogspanner
Cyclophora puppillaria
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

Vliegtijd en gedrag

Eind april-half augustus in twee generaties. De vlinders vliegen in de schemering en zowel mannetjes als vrouwtjes komen soms op licht.

Levenscyclus

Rups: juni-juli en augustus-oktober. De soort overwintert als gordelpop aan een wilgenblad.

Waardplanten

Wilg.

Habitat

Heiden en vochtige graslanden met onbeschaduwde wilgenstruwelen.

Zeldzaamheid

Zeldzaam. Een soort die slechts af en toe lokaal op de zandgronden wordt waargenomen. RL: ernstig bedreigd.

België

Zeer zeldzaam. Recent enkel waargenomen op enkele locaties in Vlaams-Brabant en Limburg. Vroeger ook bekend uit Antwerpen.

Mondiaal

Van het Iberisch Schiereiland via heel Midden- en West-Europa tot Midden-Scandinavië, naar het oosten via de gematigde zone tot Zuid-Siberië. In het zuiden: het noorden van het Middellandse Zeegebied tot Bulgarije. In Italië zuidelijk tot Latium (Prola & Racheli, 1979).

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Dingy Mocha
Duitse naam
Grauer Gürtelpuppenspanner
Franse naam
l'Ocellée-lichenée , l'Ephyre orbiculaire
Oud Nederlandse naam
berkenmeter
Synoniemen
Ephyra pendularia, Cosymbia pendularia, Zonosoma pendularia, Zonosoma orbicularia, Ephyra orbicularia
Toelichting Nederlandse naam

Oogspanners hebben alle een meer of minder duidelijk oog op de voorvleugels. Kleur en tekening van deze oogspanner geven een marmeren indruk.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Cyclophora: kuklos is een ring en phoreo is dragen. De discale vlekken op de voorvleugels van een aantal soorten.
pendularia: pendulus is hangend. Komt waarschijnlijk van Betula pendularia, ruwe berk, hetgeen echter niet de waardplant van deze soort is maar wel van C. albipunctata die voorheen C. pendularia heette.

Auteursnaam en jaartal
(Clerck, 1759)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

berkenwintervlinder
Operophtera fagata

meidoornspanner
Theria primaria

roestige stipspanner
Idaea inquinata

puntige zoomspanner
Epione repandaria

gewone spikkelspanner
Ectropis crepuscularia

witroze stipspanner
Scopula emutaria

alle soorten uit deze familie