herculesje Selenia dentaria

In rust klapt het herculesje de vleugels boven het achterlijf tegen elkaar zoals een dagvlinder doet.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Ennominae / Selenia dentaria
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het land voor. RL: gevoelig.

Rode lijst
gevoelig

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 14-23 mm. Onderscheidt zich van verwante soorten doordat in rust de vleugels boven het achterlijf tegen elkaar geklapt worden als bij een dagvlinder. De vlinders van de zomergeneratie zijn kleiner en lichter van kleur dan die van de voorjaarsgeneratie en hebben aan de onderzijde van de vleugels grotere bruinoranje vlekken.

Kenmerken rups

Tot 39 mm; lichaam geelachtig bruin tot bruin, variërend roodachtig bruin en donker purperachtig bruin getekend; het derde paar poten van de thorax is gezwollen en bootst de knop van een twijg na; op de rugzijde van de gezwollen segmenten zeven en acht een dubbele kegelvormige uitwas; kop bruin of grijsachtig bruin met witte tekening.

Gelijkende soorten vlinder

Het lindeherculesje (S. lunularia) en de halvemaanvlinder (S. tetralunaria) rusten met halfopen gehouden vleugels.

lindeherculesje
Selenia lunularia
GEOMETRIDAE: Ennominae

halvemaanvlinder
Selenia tetralunaria
GEOMETRIDAE: Ennominae

Gelijkende soorten rups

Lindeherculesje (Selenia lunularia) en halvemaanvlinder (Selenia tetralunaria). Jonge rupsen kunnen ook verward worden met de rups van de kleine herculesspanner (Cepphis advenaria).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

kleine herculesspanner
Cepphis advenaria
GEOMETRIDAE: Ennominae

halvemaanvlinder
Selenia tetralunaria
GEOMETRIDAE: Ennominae

lindeherculesje
Selenia lunularia
GEOMETRIDAE: Ennominae

Vliegtijd en gedrag

Begin april-half augustus in twee generaties. Kan vanaf de schemering soms vliegend worden waargenomen. Komt vaak op verlichte vensters af en wordt veelvuldig bij lichtvallen waargenomen.

Levenscyclus

Rups: mei-juni en augustus-september. De soort overwintert als pop, ingesponnen tussen bladeren of dode plantenresten of mogelijk in de grond.

Waardplanten

Diverse loofbomen en struiken, waaronder wilg, berk, bosbs, braam en sporkehout.

Habitat

Bossen, struwelen, parken en tuinen; ook in stedelijke omgeving.

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het land voor. RL: gevoelig.

België

Algemeen in het hele land.

Mondiaal

Van het Iberisch Schiereiland via West- en Midden-Europa naar Rusland; als ssp. alpestris (Wehrli, 1940) van de Oeral tot Kamtsjatka en het Amoergebied. De nominaatvorm in het zuiden tot het Middellandse Zeegebied, de Balkan en de Kaukasus en in het noorden tot ver boven de poolcirkel

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Early Thorn
Duitse naam
Dreistreifiger Mondfleckspanner
Franse naam
l'Ennomos illunaire
Synoniemen
Ennomos dentaria, Selenia bilunaria, Ennomos illunaria
Toelichting Nederlandse naam

Herculesje is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in 'Onze vlinders' (begin vorige eeuw).
De achtergrond van deze naam blijft onduidelijk.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Selenia: selene is de maan, vanwege de sikkelvormige discale vlekken.
dentaria: dens, dentis is een tand, verwijzend naar de getande randen.

Auteursnaam en jaartal
(Fabricius, 1775)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

dunvlerkspanner
Lycia hirtaria

geblokte stipspanner
Idaea emarginata

leverkleurige spanner
Euchoeca nebulata

berkenspikkelspanner
Aethalura punctulata

gewone agaatspanner
Eulithis populata

Duizendbladdwergspanner

duizendbladdwergspanner
Eupithecia millefoliata

alle soorten uit deze familie