Keizersmantel

De keizersmantel was sinds 1980 uit Nederland verdwenen. Af en toe werdhij nog als 'zwerver' waargenomen: de dichtstbijzijnde stabiele populaties bevonden zich tot dit moment in de Ardennen en de Eifel.

Sinds 2004 werd de keizersmantel steeds vaker gezien, onder meer in de duinen, de Achterhoek en Zuid-Limburg. Hij werd enkele jaren achtereen op dezelfde plaatsen gezien, wat wees op voortplanting. 

In 2015 werd het officieel en mochten we de keizersmantel weer bij de standvlinders van Nederland rekenen. Wat een prachtige aanvulling voor onze natuur! 

Voor de keizersmantel is het noodzakelijk om te zorgen dat de plant waar de rups van eet in voldoende mate aanwezig is. De rupsen van de keizersmantel eten namelijk uitsluitend wilde viooltjes. In Engeland is gebleken dat herstel van warme microklimaten gunstig is voor herstel van viooltjes. Door klimaatverandering worden de vooruitzichten voor de keizersmantel in principe gunstiger. Maar de vlinder heeft meer eisen aan zijn leefgebied.

Onderzoek voor optimale bescherming

De Vlinderstichting heeft veel onderzoek gedaan naar de keizersmantel. Onder andere onderzochten we de kenmerken van voortplantingsplaatsen waar keizersmantels voorkwamen. Ook de mogelijkheid van herstelmaatregelen om in Nederland weer geschikt leefgebied te creeeren werden bekeken.

De vrouwtjes zetten de eitjes niet af op de viooltjes, maar vooral op bomen met ribbelige schors, waar de rups in een spleet overwintert zonder te eten. Pas in het voorjaar gaat het heel kleine rupsje naar beneden om op zoek te gaan naar een viooltjesplant. Ook blijkt duidelijk dat viooltjes alleen niet voldoende zijn: de dichtheid ervan moet ook hoog genoeg zijn en er moet voldoende zonlicht op de bodem vallen (en natuurlijk moeten er op korte afstand ook bomen zijn waar eitjes op afgezet kunnen worden).

Als we weten welke omstandigheden de vlinder nodig heeft om haar levenscyclus te voltooien, kunnen we dit leefgebied gericht gaan beschermen. Zo moesten er in de Amsterdamse Waterleidingduinen flink wat Amerikaanse vogelkersen gekapt worden, zodat er meer licht op de bodem kan komen (bron).

Dankzij beginnend herstel van structuurrijke bossen met bosviooltjes kon de keizersmantel zich weer duurzaam vestigen in Nederland.

Voorzichtigheid geboden

In veel natuurgebieden lopen ook grote grazers rond. Dat is goed om dichtgroeien van het bos tegen te gaan. Maar op termijn kan de vraat een bedreiging vormen voor eiken, waarop de eitjes worden afgezet en waarop de rupsen overwinteren. Ook de viooltjes kunnen worden afgegraasd. Voorzichtigheid blijft dus geboden om deze prachtige vlinder voor ons land te behouden!