bandvoorjaarsuil Orthosia opima

Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Orthosia opima
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt lokaal voor op de Veluwe; elders op de zandgronden en in de duinen af en toe een waarneming. RL: ernstig bedreigd.

Rode lijst
ernstig bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 15-17 mm. Deze Orthosia-soort heeft een gedrongen, sterk behaard borststuk en een tamelijk spits toelopende voorvleugel met een rechte voorrand. De kleur van de voorvleugel varieert van licht staalgrijs via geelachtig grijs en warm donkergrijs of donkerbruin tot grijsachtig zwart. Een brede donkere middenschaduw vormt een band die het vaak duidelijk afgetekende middenveld voor een groot deel opvult; bij sommige bruine exemplaren kan de band vaag zijn, maar hij blijft wel zichtbaar. De binnenste lob van de niervlek is niet donker gevuld. De golflijn loopt in vergelijking met de meeste andere Orthosia-soorten opvallend recht.

Kenmerken rups

Tot 40 mm; lichaam boven de spiracula donker purperachtig bruin of grijsachtig groen, onder de spiracula bleekgroen; over de rug drie fijne, witachtige lengtestrepen; kop bleek okerkleurig.

Gelijkende soorten vlinder

De voorvleugel van de populierenvoorjaarsuil (O. populeti) heeft een meer gebogen voorrand en een meer afgeronde achterrand waardoor de vleugel minder spits toeloopt. Meestal zijn langs de golflijn plaatselijk zwarte vlekjes aanwezig en de middenschaduw is slechts smal en meestal vaag; het mannetje heeft geveerde antennen. De variabele voorjaarsuil (O. incerta), die meestal iets groter is, heeft een licht gebogen voorrand en een vrij rechte achterrand waardoor de voorvleugel minder spits toeloopt; de vleugelpunt is wel enigszins hoekig. Bovendien bestaat de donkere band op de voorvleugel bij de variabele voorjaarsuil meestal uit een donker vlekkerig patroon. Beide gelijkende soorten hebben een minder sterke beharing op het borststuk.

populierenvoorjaarsuil
Orthosia populeti
NOCTUIDAE: Hadeninae

variabele voorjaarsuil
Orthosia incerta
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Half maart-half mei in één generatie. De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken wilgenkatjes en bloemen van sleedoorn.

Levenscyclus

Rups: mei-juli. De soort overwintert als pop in een cocon in de grond.

Waardplanten

Diverse kruidachtige planten, struiken en loofbomen, waaronder zuring, wilg, berk, struikhei en bosbes.

Habitat

Vooral heiden; ook natte graslanden, moerasachtige gebieden, schorren, kwelders en slikken.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt lokaal voor op de Veluwe; elders op de zandgronden en in de duinen af en toe een waarneming. RL: ernstig bedreigd.

België

Zeer zeldzaam en zeer lokaal in Wallonië; alleen inheems in de veengebieden van de Hoge Ardennen in Luik en Luxemburg.

Mondiaal

Midden- en Noord-Europa en naar het oosten tot Midden-Azië. Naar het westen en noorden Frankrijk, de Britse eilanden tot Zuid-Scandinavië. In het zuiden tot de Alpen-zuidrand en de Balkan.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Northern Drab
Duitse naam
Opima-Kätzcheneule
Franse naam
la Téniocampe riche
Synoniemen
Taeniocampa opima, Monima opima
Toelichting Nederlandse naam

Voorjaarsuilen vliegen vroeg in het jaar. De meeste zijn Orthosia-soorten.
Een brede donkere middenschaduw vormt een band die het vaak duidelijk afgetekende middenveld voor een groot deel opvult.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Orthosia: orthosis is recht maken. De aandacht wordt erop gevestigd dat dit genus anders is dan b.v. dat van Lacanobia, dit genus heeft een rechte subterminale lijn. Orthosia was ook een aanroepnaam van Artemis en waarschijnlijk had Ochsenheimer beide mogelijkheden in gedachten.
opima: opimus is vet, rijk, overdadig. Geen van deze betekenissen kan in verband worden gebracht met deze vlinder.

Auteursnaam en jaartal
(Hübner, 1809)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

veenheide-uil
Acronicta menyanthidis

gewone velduil
Agrotis segetum

helmgrasuil
Mythimna litoralis

kuifvlinder
Cucullia verbasci

donker halmuiltje
Oligia latruncula

zandstofuil
Caradrina selini

alle soorten uit deze familie