grote beer Arctia caja

Familie

spinneruilen (EREBIDAE)

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: gevoelig.

Rode lijst

gevoelig

Meer foto's

Terug naar boven ^

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

Begin juni-half september in één, soms twee generaties. De vlinders vliegen laat in de nacht en komen op licht. Bij verstoring tonen ze hun fel gekleurde achtervleugels en produceren ze een heldere gele vloeistof uit twee klieren vlak achter de kop.

Levenscyclus

Rups: september-juni. De soort overwintert als jonge rups. In het voorjaar kunnen de sterk behaarde rupsen zonnend of foeragerend worden waargenomen; als ze volgroeid zijn, vallen ze vaak op als ze met een opvallend grote snelheid een weg of pad oversteken, op zoek naar een plaats om zich te verpoppen. De verpopping vindt plaats in een los, met haren vermengd spinsel tussen de vegetatie op of vlak boven de grond.

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Garden Tiger

Duitse naam

Brauner Bär

Franse naam

l'Écaille martre , l'Écaille hérissonne

Oud Nederlandse naam

bruine beervlinder

Synoniemen

Chelonia caja

Meer

Toelichting Nederlandse naam

De aanduiding beer heeft deze soort gemeen met de grotere soorten uit de familie van de beervlinders (Arctiidae). De grote beer is van deze groep de grootste die in Nederland voorkomt. De naam beervlinders heeft deze familie te danken aan het uiterlijk van de rupsen die dicht behaard zijn en daardoor aan een beer doen denken.
Christian Sepp (circa 1762) verwoordt de herkomst van de naam grote beer zo: 'De Vlinder uit de Groote Beer-Rups. Ze worden doorgaans by onze Liefhebberen zo wel, als by die in andere Landen, Beeren, of Beer-Rupsen genoemd, om datze buiten gemeen veele en lange Hairen hebben en daarby van Couleur bruin zyn; vermits ‘er ook nog andere Zoorten gevonden worden, welken als Rups en Vlinder in veele Stukken met deze overeenkomen, doch kleiner vallen, zo worden degeenen, die ik thans beschryve, tot Onderscheiding van anderen, de groote Beeren genoemd.'

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Arctia: arktos is een beer, naar de harige rupsen. Mouffet (1634) noemde een harige rups een 'bear-worm' en in het Duits is het een 'Bärenraupe'.
caja: Caia, Caja is een meisjesnaam in het klassieke Rome en de vrouwelijke vorm van Caius zoals in Caius Julius Caesar. Zie ook bij A. villica.

Auteursnaam en jaartal

(Linnaeus, 1758)

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 28-37 mm. Goed te herkennen aan het wit met donkerbruine patroon op de voorvleugel en de oranjerode achtervleugel met blauwzwarte vlekken. Zowel de kleur als het patroon zijn erg variabel.

Kenmerken rups

Tot 60 mm; lichaam bruinachtig zwart, bekleed met dichte haarborstels, die op kleine, verheven wratjes staan ingeplant; de haren op de rug en op de flanken boven de lijn van de spiracula zijn lang en zwart, met grijsachtig witte uiteinden; onder de spiracula kortere, roodachtig bruine haren; op de segmenten één en twee zijn alle haren roodachtig bruin; spiracula glanzend wit; kop glimmend zwart.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.

Habitat

Diverse open gebieden, waaronder duinen, open bossen, vochtige graslanden, moerassen, rivieroevers, parken en tuinen.

Planten

Diverse kruidachtige planten, waaronder brandnetel, weegbree, ossentong, paardenbloem en zuring; ook kruipwilg en allerlei gekweekte planten en struiken. In vochtige milieus is er sprake van een duidelijke voorkeur voor waterzuring.

Waardplant

Ossentong
Anchusa

Weegbree
Plantago

Zuring
Rumex

Wilg
Salix

Paardenbloem
Taraxacum

Brandnetel
Urtica

Nieuws

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spinneruilen (EREBIDAE)

bruine sikkeluil
Laspeyria flexula

prachtpurperuiltje
Eublemma purpurina

dubbelstipsnuituil
Hypena obsitalis

geel beertje
Eilema sororcula

tijgerbeertje
Setina irrorella

bastaardsatijnvlinder
Euproctis chrysorrhoea

Alle soorten uit deze familie