oranjegeel halmuiltje Oligia fasciuncula

Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Oligia fasciuncula
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 10-12 mm. Een kleine, tamelijk gedrongen en meestal goed te herkennen Oligia-soort. Het belangrijkste kenmerk is de brede donkere verbindingsbalk tussen de centrale dwarslijnen. De binnenste dwarslijn is aan de binnenzijde witgerand en de buitenste dwarslijn is aan de buitenzijde witgerand; vooral dicht bij de binnenrand van de vleugel valt dit goed op. Het middenveld is iets donkerder dan de rest van de voorvleugel en vormt zo een middenband; deze loopt sterk breed uit naar de voorrand van de vleugel. Tussen de golflijn en de achterrand van de voorvleugel bevindt zich een donkerder gekleurd veld. Er zijn twee kleurvormen te onderscheiden: sommige vlinders hebben een oranjebruine voorvleugel, andere hebben een licht grijsachtig bruine vleugel. Er is weinig variatie in tekening.

Gelijkende soorten vlinder

Het zandhalmuiltje (Mesoligia furuncula) is slanker gebouwd en heeft een opvallend rechte scheidingslijn tussen de binnenste en de buitenste vleugelhelft; en verder is vaak ook een middenband zichtbaar, die echter smal is en niet sterk breed uitloopt naar de vleugelvoorrand. Bovendien begint deze soort over het algemeen pas te vliegen als het oranjegeel halmuiltje uitgevlogen is.
Het duinhalmuiltje (Litoligia literosa) heeft ook een rechte scheidingslijn halverwege de voorvleugel en eveneens een relatief smalle en minder breed uitlopende middenband.

Bekijk de gedetailleerde verschillen met illustraties tussen Oligia fasciuncula, Mesoligia furuncula en Litoligia literosa.
Het vrouwtje van de bochtige smele-uil (Photedes minima) is slanker gebouwd.

duinhalmuiltje
Litoligia literosa
NOCTUIDAE: Hadeninae

bochtige smele-uil
Photedes minima
NOCTUIDAE: Hadeninae

zandhalmuiltje
Mesoligia furuncula
NOCTUIDAE: Hadeninae

Gelijkende soorten rups

Gelobd halmuiltje (Oligia strigilis), bont halmuiltje (Oligia versicolor) en donker halmuiltje (Oligia latruncula).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

gelobd halmuiltje
Oligia strigilis
NOCTUIDAE: Hadeninae

bont halmuiltje
Oligia versicolor
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Half mei-begin juli in één generatie; latere meldingen, vooral uit augustus, berusten waarschijnlijk op een foute determinatie of het per ongeluk verwisselen van namen (dit betreft verwisseling met Mesoligia furuncula). De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken bloemen.

Levenscyclus

Rups: augustus-begin mei. De rups foerageert ´s nachts onbeschut op de bladeren en verbergt zich overdag in een halm van de waardplant. De soort overwintert als rups. De verpopping vindt plaats in een losse cocon dicht bij de grond.

Waardplanten

Diverse grassen, waaronder ruwe smele.

Habitat

Vochtige graslanden, moerassen, bosranden en open plekken in het bos; ook tuinen.

Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

Belgiƫ

Vrij algemeen in het hele land.

Mondiaal

Het Iberisch schiereiland en heel West-Europa. In het verleden vond uitbreiding plaats naar het noordoosten en oosten tot Noorwegen, Zweden, Finland, Litouwen, Letland, Polen, Tsjechië, Joegoslavië, Roemenië en Bulgarije. (Over deze uitbreidingen: Heinicke & Naumann 1980 - 1982, Urbahn & Urbahn 1939 en Warnecke 1961). Een geïsoleerde ondersoort in Noord-Schwarzwald.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Middle-barred Minor
Duitse naam
Moorwiesen-Halmeulchen
Franse naam
la Noctuelle de la canche
Synoniemen
Miana fasciuncula, Procus fasciuncula, Hadena fasciuncula, Apamea fasciuncula
Toelichting Nederlandse naam

De Oligia- en Mesoligia-soorten zijn samengevoegd onder de groepsnaam halmuiltje. De rupsjes van deze soorten brengen een groot deel van hun leven door in of op grashalmen.
De kleur, oranjegeel, vormt een goed onderscheid met de andere halmuiltjes.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Oligia: oligos is klein. Alle soorten binnen dit genus zijn klein.
fasciuncula: fascia is een band, de mediane band op de voorvleugel. Haworth nam de verkleining -unculus over van Denis en Schiffermüller.

Auteursnaam en jaartal
(Haworth, 1809)

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

zwarte-c-uil
Xestia c-nigrum

donkere grasuil
Tholera cespitis

bochtige smele-uil
Photedes minima

bruine essenuil
Lithophane semibrunnea

zandhalmuiltje
Mesoligia furuncula

iepengouduil
Xanthia gilvago

alle soorten uit deze familie