variabele silene-uil Hadena perplexa

Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Hadena perplexa
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Zeldzaam. Een soort die verspreid over het land slechts af en toe wordt waargenomen. RL: ernstig bedreigd.

Rode lijst
ernstig bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 13-15 mm. Een zeer variabele uil met een vaak bont geschakeerde tekening op de relatief brede voorvleugel; de rechte voorrand en de afgeronde achterrand van de vleugel vormen samen een vrij scherpe hoek. Vaste kenmerken zijn de pijlvlekken aan de binnenzijde van de golflijn en de donker omlijnde tapvlek in het middenveld. De grondkleur varieert van witachtig via strokleurig of geelachtig bruin tot matbruin. Lichte exemplaren zijn vaak tamelijk gelijkmatig gekleurd en meestal zwakker getekend dan donkere exemplaren. De meeste vlinders hebben echter een duidelijke tekening, waarin de normaal gevormde ringvlek en niervlek goed zichtbaar zijn. De achtervleugel is zandkleurig, bruinachtig of grijsachtig van kleur met een zwakke donkere zoom.

Gelijkende soorten vlinder

De duinworteluil (Agrotis ripae) heeft een langere en smallere voorvleugel, de uilvlekken zijn minder uitgesproken en de zijdeachtig witte achtervleugel heeft soms wel een donkere adering maar nooit een donkere zoom. De gewone silene-uil (H. bicruris) is gemiddeld groter, heeft een minder spitse voorvleugel en de niervlek en de ringvlek vormen samen bijna een V. Zie ook de oorsilene-uil (H. irregularis).

duinworteluil
Agrotis ripae
NOCTUIDAE: Hadeninae

oorsilene-uil
Hadena irregularis
NOCTUIDAE: Hadeninae

gewone silene-uil
Hadena bicruris
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Begin mei-eind augustus in twee generaties. De vlinders komen op licht en bezoeken bloemen zoals die van spoorbloem, valse salie en silene. Overdag rusten ze vaak tegen verticale oppervlakken.

Levenscyclus

Rups: juni-september. De jonge rups leeft in de zaaddozen van de waardplant; grotere rupsen foerageren alleen ´s nachts en verlaten overdag de waardplant om zich dicht bij de grond te verbergen. De soort overwintert als pop in een cocon in de grond.

Waardplanten

Diverse soorten silene; met name blaassilene.

Habitat

Droge open grond, waaronder (kalk)graslanden en akkerranden.

Zeldzaamheid

Zeldzaam. Een soort die verspreid over het land slechts af en toe wordt waargenomen. RL: ernstig bedreigd.

België

Zeer zeldzaam. Recent enkel waargenomen in Luik. Vroeger ook bekend uit Antwerpen, Brabant, Namen en Luxemburg.

Mondiaal

Noord-Afrika (Marokko, Algerije), het Iberisch schiereiland en alle landen van Europa tot Siberië. In het westen tot Ierland en Engeland, in het noorden tot Zuid-Scandinavië. In het zuiden het Middellandse Zeegebied, Klein-Azië en Voor-Azië van Jordanië, Iran, Afghanistan (ssp. paghmana Brandt, 1947) tot Kasmier (ssp. plantei Hacket, 1992).

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Tawny Shears
Duitse naam
Leimkraut-Nelkeneule
Franse naam
la Noctuelle carpophage
Synoniemen
Anepia perplexa, Hadena carpophaga, Dianthoecia carpophaga, Hadena lepida
Toelichting Nederlandse naam

Meerdere silene-soorten zijn waardplant voor deze soort.
Variabel is deze soort zeker; de nachtvlindergids toont zes varianten en Skinner zelfs tien.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Hadena: hades is de onderwereld. Schrank vertaald 'Trübeule' met 'moping owl' (kniezende uil). Deze naam had aanvankelijk de status van een familienaam.
perplexa: perplexus is verwarrend. Wijzend op de ingewikkeldheid van het patroon op de voorvleugels; dat is waarschijnlijker dan de verwarring door de vele locale vormen, want die werden aanvankelijk als aparte soorten opgevat.

Auteursnaam en jaartal
(Denis & Schiffermüller, 1775)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

adusta-uil
Mniotype adusta

donker halmuiltje
Oligia latruncula

nazomeruil
Ammoconia caecimacula

bleke grasuil
Mythimna pallens

gekraagde grasuil
Mythimna ferrago

gevlamde grasuil
Eremobia ochroleuca

alle soorten uit deze familie