gevorkte silene-uil Sideridis rivularis

Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Sideridis rivularis
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt verspreid over het land voor. RL: kwetsbaar.

Rode lijst

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 14-16 mm. Verse vlinders zijn goed te herkennen aan de purperachtig roze glans op de voorvleugel, vooral langs de voorrand en de binnenrand van de vleugel en aan de buitenzijde van de buitenste dwarslijn. Deze glans verdwijnt in de loop van de vliegtijd en de vleugel heeft dan een donkere grijsachtig bruine grondkleur. De licht omrande, langgerekte ringvlek en niervlek liggen met hun binnenste uiteinden naar elkaar toe gericht en raken elkaar meestal; ze vormen daarbij samen een soort V, waarvan de punt naar de binnenrand van de vleugel wijst. De zigzaggende, geelachtig witte golflijn maakt vlak voor de binnenrandhoek een scherpe knik; langs de golflijn ligt vlak bij de vleugelpunt een donker vlekje.

Kenmerken rups

Tot 35 mm; lichaam bruinachtig geel of bleek groenachtig bruin, met purperachtig bruine zweem, vooral naar de kop en op de onderzijde; over de rug een rij purperachtig bruine, V-vormige vlekken en identiek gekleurde, schuine strepen over de spiracula; kop lichtbruin met donkerder tekening.

Gelijkende soorten vlinder

De gewone silene-uil (Hadena bicruris) mist de purperachtige glans en heeft een minder zigzaggende golflijn die bij de binnenrand een geleidelijke boog vormt; het donkere vlekje bij de vleugelpunt ontbreekt. De binnenste dwarslijn is niet recht, maar samengesteld uit kleine boogjes. De ringvlek en de niervlek raken elkaar niet en vormen daarom minder duidelijk een V dan bij de gewone silene-uil.

gewone silene-uil
Hadena bicruris
NOCTUIDAE: Hadeninae

Gelijkende soorten rups

Witband-silene-uil (Hadena compta), gevlekte silene-uil (Hadena confusa) en gewone silene-uil (Hadena bicruris).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

witband-silene-uil
Hadena compta
NOCTUIDAE: Hadeninae

gevlekte silene-uil
Hadena confusa
NOCTUIDAE: Hadeninae

gewone silene-uil
Hadena bicruris
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Eind april-eind september in twee, soms drie generaties. De vlinders komen op licht en bezoeken bloemen.

Levenscyclus

Rups: juni-september. De jonge rups leeft in de zaaddozen van de waardplant; grotere rupsen foerageren ´s nachts en verbergen zich overdag dicht bij de grond. De soort overwintert als pop in een losse cocon in de grond.

Waardplanten

Dagkoekoeksbloem, blaassilene en andere silenesoorten. Ook op zeepkruid.

Habitat

Allerlei open grazige plaatsen, zoals wegbermen, weilanden, heiden en bospaden.

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt verspreid over het land voor. RL: kwetsbaar.

België

In Vlaanderen zeldzaam maar wijdverbreid in alle provincies; algemener in de oostelijke helft. In Wallonië wijdverbreid en vrij algemeen.

Mondiaal

De noordelijke helft van het Iberisch schiereiland via heel Europa inclusief de Britse eilanden en heel Scandinavië oostwaarts tot Oost-Azië (Mantsjoerije). In het zuiden het Middellandse Zeegebied (zonder Griekenland en de eilanden van de Egeïsche Zee), het noorden van Klein-Azië en verder tot Midden-Azië.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Campion
Duitse naam
Komma-Dickkopffalter
Franse naam
la Sinuée , la Noctuelle du cucubale
Oud Nederlandse naam
anjeruil, blaaskelkvlinder, koekoeksbloemuiltje
Synoniemen
Hadena rivularis, Harmodia rivularis, Anepia rivularis, Hadena cucubali, Dianthoecia cucubali
Toelichting Nederlandse naam

Meerdere silene-soorten zijn waardplant van deze soort.
Over de vork wordt in het hoofdstukje 'kenmerken' geschreven: de licht omrande, langgerekte ringvlek en niervlek liggen met hun binnenzijde naar elkaar toe gericht en raken elkaar meestal; ze vormen daarbij samen een soort V, waarvan de punt naar de binnenrand van de vleugel wijst.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Sideridis: sideros is ijzeren en eidos is (verschijnings-)vorm, naar de roestbruine kleur van de soorten die toen deel uitmaakten van dit genus. Albicolon hoorde daar toen nog niet bij. De naam is een vrije Griekse vertaling van ferruginea, een junior-synoniem van A. circellaris, een van de soorten die Hübner wel in dit genus onder bracht.
rivularis: rivulus is een stroompje, een beekje, naar de 'golvende' subterminale lijn op de voorvleugel.

Auteursnaam en jaartal
(Fabricius, 1775)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

randvlekuil
Charanyca ferruginea

gelduil
Polychrysia moneta

witstipgrasuil
Mythimna albipuncta

heide-schaaruil
Papestra biren

grijze heideuil
Violaphotia molothina

helmkruidvlinder
Cucullia scrophulariae

alle soorten uit deze familie