berkenhermelijnvlinder Furcula bicuspis

Bij de berkenhermelijnvlinder loopt een opvallende donkere band over de witte voorvleugels.
Familie
tandvlinders (NOTODONTIDAE)
Onderfamilie
Stauropinae / Furcula bicuspis
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land voor; in de westelijke helft van het land wordt deze soort relatief weinig waargenomen. RL: bedreigd.

Rode lijst
bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 16-19 mm. Een kleine tandvlinder met een intens zwartachtig grijze middenband op de zuiver witte voorvleugel. Deze middenband is in de richting van de voorrand vrij smal toegeknepen en loopt breed uit in de richting van de binnenrand; de buitenrand van de middenband reikt soms helemaal tot aan de binnenrandhoek. De halve band bij de vleugelpunt en de grote vlek op het borststuk hebben dezelfde donkere kleur.

Kenmerken rups

Tot 40 mm; dik, versmald naar het achtereind, dat in twee lange staarten uitloopt; lichaam groen met op de rugzijde van de segmenten vier tot elf een witgezoomde, donker purperachtig bruine zadelvormige band en op de rugzijde van de segmenten een en twee een uitgerekte driehoekigge vlek; segment twee met een klein puntig bultje op de rug; kop donker roodachtig bruin.

Gelijkende soorten vlinder

Bij de kleine hermelijnvlinder (F. furcula) en de wilgenhermelijnvlinder F. bifida is de voorvleugel fijn zwart bestoven en zijn de donkere delen van de tekening lichter grijs; de binnenrand van de middenband loopt bij deze twee soorten altijd vrijwel recht.

wilgenhermelijnvlinder
Furcula bifida
NOTODONTIDAE: Stauropinae

kleine hermelijnvlinder
Furcula furcula
NOTODONTIDAE: Stauropinae

Gelijkende soorten rups

Hermelijnvlinder (Cerura vinula), witte hermelijnvlinder (Cerura erminea), kleine hermelijnvlinder (Furcula furcula) en wilgenhermelijnvlinder (Furcula bifida).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

kleine hermelijnvlinder
Furcula furcula
NOTODONTIDAE: Stauropinae

wilgenhermelijnvlinder
Furcula bifida
NOTODONTIDAE: Stauropinae

hermelijnvlinder
Cerura vinula
NOTODONTIDAE: Stauropinae

witte hermelijnvlinder
Cerura erminea
NOTODONTIDAE: Stauropinae

Vliegtijd en gedrag

Eind april-eind augustus in één, wellicht twee generaties. Komt op licht.

Levenscyclus

Rups: juni-augustus. De soort overwintert als pop in een stevige cocon tegen de bast van de waardplant.

Waardplanten

Berk en soms zwarte els.

Habitat

Bossen en hakhout.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land voor; in de westelijke helft van het land wordt deze soort relatief weinig waargenomen. RL: bedreigd.

Belgiƫ

Zeer zeldzaam in Vlaanderen. Beperkt tot enkele vindplaatsen in Limburg. In Wallonië zeldzaam, maar wijder verbreid ten zuiden van Samber en Maas.

Mondiaal

Van het noorden van het Iberisch schiereiland (Pyreneeën) plus een geïsoleerd voorkomen in Zuid-Spanje via West- en Midden-Europa, inclusief Zuid-Engeland, via de gematigde zone tot Oost-Azië en Noord-Amerika. In het zuiden van Europa volgt de grens de grote bergketens tot de Zwarte Zee. In het noorden Zuid-Scandinavië; in Finland zelfs tot de poolcirkel.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Alder Kitten
Duitse naam
Birken-Gabelschwanz
Franse naam
la Harpye bicuspide , la Dicranoure bicuspide
Synoniemen
Harpyia bicuspis, Cerura bicuspis
Toelichting Nederlandse naam

De belangrijkste waardplant van de berkenhermelijnvlinder is berk.
Voor een toelichting op de relatie met het zoogdiertje hermelijn zie Cerura erminea.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Furcula: furcula is een vorkje, naar de twee anale aanhangsels van de rups.
bicuspis: bis-, bi- is twee en cuspis is een scherpe punt. Naar de twee anale sprieten van de rups.

Auteursnaam en jaartal
(Borkhausen, 1790)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie tandvlinders (NOTODONTIDAE)

witlijntandvlinder
Drymonia querna

tweekleurige tandvlinder
Leucodonta bicoloria

gestreepte tandvlinder
Drymonia dodonaea

kameeltje
Notodonta ziczac

wapendrager
Phalera bucephala

berkentandvlinder
Odontosia carmelita

alle soorten uit deze familie