elzenwespvlinder Synanthedon spheciformis

De elzenwespvlinder onderscheidt zich door het donkere achterlijf met een lichte band.
Familie
wespvlinders (SESIIDAE)
Onderfamilie
Sesiinae / Synanthedon spheciformis
Groep
Nachtvlinder die dagactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt verspreid over het land voor; maar er zijn nauwelijks waarnemingen bekend uit de kuststrook. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 12-14 mm. Een relatief grote wespvlinder die voornamelijk zwart gekleurd is. Op het achterlijf is slechts één geelwitte band aanwezig; verder lopen er twee dunne lichtgele lijnen over het borststuk. Dit, in combinatie met de opvallende, eveneens lichtgele banden nabij de uiteinden van de antennen maakt deze soort onmiskenbaar. De voorvleugel wordt gekenmerkt door een tamelijk breed donkerbruin dwarsbandje en een gelijk gekleurd veld in het vleugeluiteinde.

Gelijkende soorten vlinder

Zie de bessenglasvlinder (S. tipuliformis), de eikenwespvlinder (S. vespiformis) en de klaverwespvlinder (Bembecia ichneumoniformis).

Bekijk de gedetailleerde verschillen met illustraties tussen de genoemde soorten.

eikenwespvlinder
Synanthedon vespiformis
SESIIDAE: Sesiinae

klaverwespvlinder
Bembecia ichneumoniformis
SESIIDAE: Sesiinae

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis
SESIIDAE: Sesiinae

Gelijkende soorten rups

Frambozenglasvlinder (Pennisetia hylaeiformis), hoornaarvlinder (Sesia apiformis), gekraagde wespvlinder (Sesia bembeciformis), populierenwespvlinder (Paranthrene tabaniformis), berkenglasvlinder (Synanthedon culiciformis), wilgenwespvlinder (Synanthedon formicaeformis), eikenwespvlinder (Synanthedon vespiformis), appelglasvlinder (Synanthedon myopaeformis), bessenglasvlinder (Synanthedon tipuliformis), klaverwespvlinder (Bembecia ichneumoniformis), wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia tenthrediniformis) en schijn-wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia empiformis).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

schijn-wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia empiformis
SESIIDAE: Sesiinae

hoornaarvlinder
Sesia apiformis
SESIIDAE: Sesiinae

appelglasvlinder
Synanthedon myopaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

eikenwespvlinder
Synanthedon vespiformis
SESIIDAE: Sesiinae

populierenwespvlinder
Paranthrene tabaniformis
SESIIDAE: Sesiinae

klaverwespvlinder
Bembecia ichneumoniformis
SESIIDAE: Sesiinae

gekraagde wespvlinder
Sesia bembeciformis
SESIIDAE: Sesiinae

frambozenglasvlinder
Pennisetia hylaeiformis
SESIIDAE: Sesiinae

wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia tenthrediniformis
SESIIDAE: Sesiinae

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis
SESIIDAE: Sesiinae

Vliegtijd en gedrag

Half mei-half juni in één generatie. Mannetjes kunnen midden op de dag worden gelokt met feromoonpreparaten. De vlinders bezoeken soms ook bloemen.

Levenscyclus

Rups: augustus-mei. De rups overwintert minstens tweemaal en leeft onder in de stam of in de wortels van vooral jonge boompjes; waar de bomen te dik en te oud worden verdwijnt de soort. Let op kleine hoopjes houtpoeder op de grond onder het ronde uitkruipgat, dat een diameter heeft van 3 à 4 mm en dat in het begin als een lichte verkleuring van de bast zichtbaar is.

Waardplanten

Els; soms berk.

Habitat

Bosranden, houtwallen en paden in vochtige bossen, elzenbosjes, heiden, beekoevers en moerasachtige gebieden.

Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt verspreid over het land voor; maar er zijn nauwelijks waarnemingen bekend uit de kuststrook. RL: niet bedreigd.

België

Vrij zeldzaam in de Kempen en de noordelijke helft van Oost-Vlaanderen. In Wallonië wijdverbreid, met recente meldingen uit bijna alle provincies. Lokaal vrij algemeen.

Mondiaal

Bijna overal in Europa. Naar het noorden van Schotland via Scandinavië (ook boven de poolcirkel), Rusland en Siberië (Amoer). Naar het zuiden van Noord-Portugal en Spanje via Zuid-Frankrijk en Noord-Italië en via de West-Balkan tot Noord-Griekenland en Roemenië.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
White-barred Clearwing
Duitse naam
Erlen-Glasflügler
Synoniemen
Aegeria spheciformis, Trochilium spheciforme, Sesia spheciformis
Toelichting Nederlandse naam

Een aantal soorten binnen de Sesiidae-familie heeft veel gelijkenis met wespen vandaar dat zeven soorten binnen deze familie met wespvlinder worden aangeduid.
De rups van deze soort leeft op els en berk.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Synanthedon: sun is dichtbij en anthedon is de bloemenliefhebber; bedoeld wordt lijkend op een bij.
spheciformis: sphex is een graafwesp en formis, forma is lijkt op.

Auteursnaam en jaartal
(Denis & Schiffermüller, 1775)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie wespvlinders (SESIIDAE)

wilgenwespvlinder
Synanthedon formicaeformis

frambozenglasvlinder
Pennisetia hylaeiformis

gekraagde wespvlinder
Sesia bembeciformis

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis

geelbuikwespvlinder
Synanthedon flaviventris

schijn-wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia empiformis

alle soorten uit deze familie