eikenwespvlinder Synanthedon vespiformis

De poten van de eikenwespvlinder zijn opvallend geel met een zwarte band.
Familie
wespvlinders (SESIIDAE)
Onderfamilie
Sesiinae / Synanthedon vespiformis
Groep
Nachtvlinder die dagactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt voornamelijk voor op de hogere zandgronden in het binnenland. RL: bedreigd.

Rode lijst
bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 10-12 mm. De middenband op de voorvleugel is roodachtig en de goed zichtbare delen van de poten zijn overwegend geel; hierdoor is deze soort gemakkelijk te onderscheiden van vrijwel alle andere wespvlinders. Op het achterlijf bevinden zich vier, in uitzonderlijke gevallen drie of vijf, gele banden. Over het borststuk lopen twee dunne gele lijnen, die echter alleen goed te zien zijn bij verse vlinders; achter aan het borststuk bevindt zich een gele band. Het staartpluimpje is bij het vrouwtje aan de bovenkant geel (ook in de vlucht duidelijk zichtbaar) en bij het mannetje zwart met wat geel aan de onderkant.

Gelijkende soorten vlinder

De klaverwespvlinder (Bembecia ichneumoniformis) heeft zes gele dwarsbanden en houdt in rust zijn vleugels dichter tegen het lichaam, ook is meestal een oranjebruine band op de antennen zichtbaar. Zie ook de bessenglasvlinder (S. tipuliformis) en de elzenwespvlinder (S. spheciformis).

Bekijk de gedetailleerde verschillen met illustraties tussen de genoemde soorten.

klaverwespvlinder
Bembecia ichneumoniformis
SESIIDAE: Sesiinae

elzenwespvlinder
Synanthedon spheciformis
SESIIDAE: Sesiinae

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis
SESIIDAE: Sesiinae

Gelijkende soorten rups

Frambozenglasvlinder (Pennisetia hylaeiformis), hoornaarvlinder (Sesia apiformis), gekraagde wespvlinder (Sesia bembeciformis), populierenwespvlinder (Paranthrene tabaniformis), elzenwespvlinder (Synanthedon spheciformis), berkenglasvlinder (Synanthedon culiciformis), wilgenwespvlinder (Synanthedon formicaeformis), appelglasvlinder (Synanthedon myopaeformis), bessenglasvlinder (Synanthedon tipuliformis), klaverwespvlinder (Bembecia ichneumoniformis), wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia tenthrediniformis) en schijn-wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia empiformis).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

schijn-wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia empiformis
SESIIDAE: Sesiinae

hoornaarvlinder
Sesia apiformis
SESIIDAE: Sesiinae

appelglasvlinder
Synanthedon myopaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

populierenwespvlinder
Paranthrene tabaniformis
SESIIDAE: Sesiinae

klaverwespvlinder
Bembecia ichneumoniformis
SESIIDAE: Sesiinae

berkenglasvlinder
Synanthedon culiciformis
SESIIDAE: Sesiinae

gekraagde wespvlinder
Sesia bembeciformis
SESIIDAE: Sesiinae

frambozenglasvlinder
Pennisetia hylaeiformis
SESIIDAE: Sesiinae

wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia tenthrediniformis
SESIIDAE: Sesiinae

wilgenwespvlinder
Synanthedon formicaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

elzenwespvlinder
Synanthedon spheciformis
SESIIDAE: Sesiinae

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis
SESIIDAE: Sesiinae

Vliegtijd en gedrag

Half mei-half augustus in één generatie. Ei-afzettende vrouwtjes worden soms waargenomen op zonnige middagen. De vlinders worden ook geregeld op bloemen aangetroffen. De mannetjes komen in de buurt van voortplantingsplaatsen gemakkelijk op feromoonpreparaten af, gewoonlijk vanaf het eind van de middag tot net voor zonsondergang.

Levenscyclus

Rups: augustus-mei. De rups leeft in het bastgedeelte en op nog levende boomstronken van recent gekapte bomen. De soort overwintert, waarschijnlijk éénmaal, als half volgroeide rups. De eieren worden gelegd op beschadigingen en wondweefsel op de stam, soms op pas afgezaagde boomstammen.

Waardplanten

Vooral eik, maar ook andere loofbomen.

Habitat

Vooral bossen en lanen met oude eiken.

Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt voornamelijk voor op de hogere zandgronden in het binnenland. RL: bedreigd.

België

In Vlaanderen vrij zeldzaam in bijna alle provincies; algemener in de oostelijke helft van Vlaanderen en lokaal algemeen. In Wallonië wijdverbreid en vrij algemeen.

Mondiaal

Van het Iberisch schiereiland via West- en Midden-Europa tot in Rusland. In het zuiden via het Middellandse Zeegebied (inclusief Corsica, Sardinië en Sicilië) tot Klein-Azië en de Libanon. Naar het noorden tot Zuid-Zweden. Over de oostgrens is nog te weinig bekend (Moskou en Zuid-Oeral). Bekend uit heel Duitsland.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Yellow-legged Clearwing
Duitse naam
Wespen-Glasflügler
Synoniemen
Aegeria vespiformis, Sesia asiliformis, Sesia cynipiformis, Trochilium vespiforme, Sesia vespiformis
Toelichting Nederlandse naam

Een aantal soorten binnen de Sesiidae-familie heeft veel gelijkenis met wespen vandaar dat zeven soorten binnen deze familie met wespvlinder worden aangeduid.
De toevoeging eik heeft betrekking op een belangrijke, maar niet de enige, waardplant.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Synanthedon: sun is dichtbij en anthedon is de bloemenliefhebber; bedoeld wordt lijkend op een bij.
vespiformis: vespa is een wesp en formis, forma is lijkt op.

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1761)

Actualiteiten

Ontdek meer

Tijdschriften

Soorten uit dezelfde familie wespvlinders (SESIIDAE)

gekraagde wespvlinder
Sesia bembeciformis

spulers wespvlinder
Synanthedon spuleri

elzenwespvlinder
Synanthedon spheciformis

wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia tenthrediniformis

eikenwespvlinder
Synanthedon vespiformis

wilgenwespvlinder
Synanthedon formicaeformis

alle soorten uit deze familie