gekraagde wespvlinder Sesia bembeciformis

De zeer zeldzame gekraagde wespvlinder heeft een zwarte kop en borststuk met een gele dwarsband en een geel achterlijf.
Familie
wespvlinders (SESIIDAE)
Onderfamilie
Sesiinae / Sesia bembeciformis
Groep
Nachtvlinder die dagactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Zeldzaam. Er zijn verspreid over het land slechts enkele waarnemingen bekend. RL: gevoelig.

Rode lijst
gevoelig

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 15-19 mm. Kenmerkend zijn de zwarte kop, heldergele kraag op een verder hoofdzakelijk zwart borststuk

Gelijkende soorten vlinder

Lijkt sterk op de hoornaarvlinder (S. apiformis) en kan daar gemakkelijk mee verward worden.

Bekijk de gedetailleerde verschillen met illustraties tussen de twee Sesia-soorten.

hoornaarvlinder
Sesia apiformis
SESIIDAE: Sesiinae

Gelijkende soorten rups

Frambozenglasvlinder (Pennisetia hylaeiformis), hoornaarvlinder (Sesia apiformis), populierenwespvlinder (Paranthrene tabaniformis), elzenwespvlinder (Synanthedon spheciformis), berkenglasvlinder (Synanthedon culiciformis), wilgenwespvlinder (Synanthedon formicaeformis), eikenwespvlinder (Synanthedon vespiformis), appelglasvlinder (Synanthedon myopaeformis), bessenglasvlinder (Synanthedon tipuliformis), klaverwespvlinder (Bembecia ichneumoniformis), wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia tenthrediniformis) en schijn-wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia empiformis).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

frambozenglasvlinder
Pennisetia hylaeiformis
SESIIDAE: Sesiinae

hoornaarvlinder
Sesia apiformis
SESIIDAE: Sesiinae

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis
SESIIDAE: Sesiinae

eikenwespvlinder
Synanthedon vespiformis
SESIIDAE: Sesiinae

elzenwespvlinder
Synanthedon spheciformis
SESIIDAE: Sesiinae

appelglasvlinder
Synanthedon myopaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

berkenglasvlinder
Synanthedon culiciformis
SESIIDAE: Sesiinae

wilgenwespvlinder
Synanthedon formicaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

klaverwespvlinder
Bembecia ichneumoniformis
SESIIDAE: Sesiinae

wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia tenthrediniformis
SESIIDAE: Sesiinae

schijn-wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia empiformis
SESIIDAE: Sesiinae

populierenblad
Gastropacha populifolia
SESIIDAE: Sesiinae

Vliegtijd en gedrag

Begin juni-half augustus in één generatie. De vlinders worden zelden gezien; soms zijn ze ´s morgens, net na het uitkomen, op wilgenstammen te vinden. Er is (nog) geen feromoonpreparaat voor deze soort beschikbaar.

Levenscyclus

Rups: augustus-mei van het derde of vierde jaar. De rups overwintert gewoonlijk tweemaal. In het eerste jaar foerageert de rups dicht bij de grond in de wortel en verraadt zijn aanwezigheid door kleine hoopjes bruin houtpoeder aan de basis van de boom. In het tweede jaar gaan de rupsen dieper het wortelstelsel in. Ze maken een cocon boven het toekomstige uitkruipgat en zitten als pop dan ook ondersteboven. Let op oude uitkruipgaten en haksporen van spechten die proberen bij de rupsen te komen. Het resultaat van rupsenactiviteit is vaak te zien op gevelde wilgen.

Waardplanten

Diverse soorten wilg; in de duinen vooral kruipwilg.

Habitat

Diverse vochtige biotopen waar wilg groeit, zoals moerassen, open vochtige bossen, heiden, struwelen en steengroeven. Wilgen die het hele jaar door of gedurende de winterperiode met hun wortels in het water staan, worden niet gebruikt.

Zeldzaamheid

Zeldzaam. Er zijn verspreid over het land slechts enkele waarnemingen bekend. RL: gevoelig.

België

Zeldzaam, maar wijdverbreid in het hele land. Wordt in Vlaanderen meer gevonden dan in Wallonië.

Mondiaal

Verbreid in gematigd- en Noord-Europa. In het westen en noorden van Ierland via Groot-Britannië, Scandinavië en de Baltische staten tot Noordwest-Rusland. Naar het zuiden via Centraal-Frankrijk en de Alpen tot Slovenië. Naar het oosten tot West-Oekraine en Wit-Rusland.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Lunar Hornet Moth
Duitse naam
Grosser Weiden-Glasflügler
Oud Nederlandse naam
valse hoornaarvlinder, zwartkopwespvlinder
Synoniemen
Sphecia bembeciformis, Trochilia bembeciformis, Sesia bembiciformis, Sesia crabroniformis, Trochilium crabroniforme, Trochilium crabroniformis
Toelichting Nederlandse naam

Een aantal soorten binnen de Sesiidae-familie heeft veel gelijkenis met wespen vandaar dat zeven soorten binnen deze familie met wespvlinder worden aangeduid.
Deze soort heeft heldergele kraag achter de kop.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Sesia: ses is de vlinder of zijn rups. Linnaeus had de Sphinx in vier 'subfamilies' opgedeeld: 1) Legitimae alis angulatis; de pijlstaarten met gehoekte vleugels, 2) Legitimae alis integris; de pijlstaarten het 'hele' vleugels, 3) Legitimae alis integris; de pijlstaarten het 'hele' vleugels en die ook een anale pluim hebben en 4) Adscitae habitu & larva diversae; toegevoegde soorten, er anders uitziend en met andersoortige rupsen (Adscita en Zygaena). Fabricius noemde de derde groep Sesia en deze omvatte: de glasvleugelvlinders, de vlinders met een gelijkenis met andere insecten en de kolibrieachtige vlinders. De meeste kregen een naam waarin de gelijkenis met een ander insect werd duidelijk gemaakt. Latreille maakte de groep kleiner en liet er alleen de glasvleugelvlinders in toe. Nu is de naam slechts beperkt tot dit ene genus.
bembeciformis: bembex is een graafwesp en formis, forma is lijkt op.

Auteursnaam en jaartal
(Hübner, 1806)

Actualiteiten

Ontdek meer

Tijdschriften

Soorten uit dezelfde familie wespvlinders (SESIIDAE)

populierenwespvlinder
Paranthrene tabaniformis

berkenglasvlinder
Synanthedon culiciformis

spulers wespvlinder
Synanthedon spuleri

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis

appelglasvlinder
Synanthedon myopaeformis

sneeuwbalwespvlinder
Synanthedon andrenaeformis

alle soorten uit deze familie