wolfsmelkwespvlinder Chamaesphecia tenthrediniformis

De zeer zeldzame wolfsmelkwespvlinder komt voor langs de grote rivieren en heeft heksenmelk als waardplant.
Familie
wespvlinders (SESIIDAE)
Onderfamilie
Sesiinae / Chamaesphecia tenthrediniformis
Groep
Nachtvlinder die dagactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt op diverse plaatsen langs de grote rivieren voor; de meeste waarnemingen komen uit Gelderland. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 6-10 mm. In het midden van het donkere veld in de vleugelpunt van de voorvleugel ligt een goudgele vlek. De achterste cel in de vleugelwortel reikt niet tot aan het donkere middenveld, wat een kenmerk is van alle soorten uit het geslacht Chamaesphecia. Op het achterlijf bevinden zich enkele goudgele tot witachtig gele dwarsbandjes. Het pluimpje aan het uiteinde van het achterlijf is donker met enkele plukjes gele haren (drie bij het mannetje en twee bij het vrouwtje).

Gelijkende soorten vlinder

Op grond van vleugelkenmerken en zelfs via genitaliënonderzoek niet te onderscheiden van de schijn-wolfsmelkwespvlinder (C. empiformis). Het enige zekere determinatiekenmerk is de voedselplant: cipreswolfsmelk voor de schijn-wolfsmelkwespvlinder en heksenmelk voor de wolfsmelk-wespvlinder. Daarnaast zijn vlinders van de schijn-wolfsmelkwespvlinder schuw.

Feromonen

Mannetjes reageren anders op feromoonpreparaten. De wolfsmelkwespvlinder komt op feromoon, maar één van een totaal andere samenstelling dan die voor de schijn-wolfsmelkwespvlinder.

De wolfsmelkwespvlinder (C. tenthrediniformis) komt goed tot zeer goed maar op het feromoon ontwikkeld voor de appelglasvlinder (S. myopaeformis). De schijn-wolfsmelkwespvlinder (C. empiformis) komt zeer goed op het feromoon ontwikkeld voor de klaverwespvlinder (B. ichneumoniformis).

Bekijk de gedetailleerde verschillen tussen de twee Chamaesphecia-soorten.

schijn-wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia empiformis
SESIIDAE: Sesiinae

Gelijkende soorten rups

Frambozenglasvlinder (Pennisetia hylaeiformis), hoornaarvlinder (Sesia apiformis), gekraagde wespvlinder (Sesia bembeciformis), populierenwespvlinder (Paranthrene tabaniformis), elzenwespvlinder (Synanthedon spheciformis), berkenglasvlinder (Synanthedon culiciformis), wilgenwespvlinder (Synanthedon formicaeformis), eikenwespvlinder (Synanthedon vespiformis), appelglasvlinder (Synanthedon myopaeformis), bessenglasvlinder (Synanthedon tipuliformis), klaverwespvlinder (Bembecia ichneumoniformis) en schijn-wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia empiformis).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

schijn-wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia empiformis
SESIIDAE: Sesiinae

hoornaarvlinder
Sesia apiformis
SESIIDAE: Sesiinae

appelglasvlinder
Synanthedon myopaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

eikenwespvlinder
Synanthedon vespiformis
SESIIDAE: Sesiinae

populierenwespvlinder
Paranthrene tabaniformis
SESIIDAE: Sesiinae

klaverwespvlinder
Bembecia ichneumoniformis
SESIIDAE: Sesiinae

berkenglasvlinder
Synanthedon culiciformis
SESIIDAE: Sesiinae

gekraagde wespvlinder
Sesia bembeciformis
SESIIDAE: Sesiinae

frambozenglasvlinder
Pennisetia hylaeiformis
SESIIDAE: Sesiinae

wilgenwespvlinder
Synanthedon formicaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

elzenwespvlinder
Synanthedon spheciformis
SESIIDAE: Sesiinae

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis
SESIIDAE: Sesiinae

Vliegtijd en gedrag

Half mei-eind juli in één generatie. De vlinders zijn overdag actief en bezoeken bloemen. Bij mooi weer zijn de mannetjes territoriaal en zitten op hogere uitkijkposten in de vegetatie.

Levenscyclus

Rups: augustus-april. De soort overwintert als rups in de wortels van de waardplant.

Waardplanten

Heksenmelk.

Habitat

Vooral uiterwaarden en rivierduintjes.

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt op diverse plaatsen langs de grote rivieren voor; de meeste waarnemingen komen uit Gelderland. RL: niet bedreigd.

België

Zeer zeldzaam. Komt in Limburg lokaal voor langs de Maas. In Wallonië enkel bekend uit Luik.

Mondiaal

Een eilandachtige verspreiding van het Iberisch schiereiland via Frankrijk, Duitsland, Tsjechië, Slowakije, Hongarije via de Balkan en via Oost-Turkije,Trans-Kaukasië, Zuid-Rusland en verder naar het oosten tot het Bajkalmeer.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Duitse naam
Eselswolfsmilch-Glasflügler
Toelichting Nederlandse naam

Een aantal soorten binnen de Sesiidae-familie heeft veel gelijkenis met wespen vandaar dat vijf soorten binnen deze familie met wespvlinder worden aangeduid.
De rups van deze soort leeft op heksenmelk, een wolfsmelksoort.
Er leven twee wolfsmelkwespvlinders in ons land die op het oog niet van elkaar zijn te onderscheiden. Het toevoegsel schijn maakt het onderscheid in de naam.(zie bij C. empiformis).

Meer over Nederlandse namen

Auteursnaam en jaartal
(Denis & Schiffermüller, 1775)

Actualiteiten

Ontdek meer

Tijdschriften

Soorten uit dezelfde familie wespvlinders (SESIIDAE)

appelglasvlinder
Synanthedon myopaeformis

eikenwespvlinder
Synanthedon vespiformis

spulers wespvlinder
Synanthedon spuleri

klaverwespvlinder
Bembecia ichneumoniformis

grote berkenwespvlinder
Synanthedon scoliaeformis

populierenwespvlinder
Paranthrene tabaniformis

alle soorten uit deze familie