gewone gouduil Xanthia icteritia

Van de gewone gouduil komen soms zeer lichte, vrijwel ongetekende exemplaren voor.
Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Xanthia icteritia
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het land voor. RL: kwetsbaar.

Rode lijst
kwetsbaar

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 14-17 mm. De voorvleugel is enigszins hoekig van vorm en heeft een vrij spitse vleugelpunt met een klein uitstekend puntje. De vleugel is geel of oranjegeel met een roze- of roodachtig bruine tot donkerbruine tekening; de uitgebreidheid en de intensiteit van de tekening zijn uitermate variabel. Meestal bestaat het patroon op de voorvleugel uit een smalle onregelmatige dwarsband in het wortelveld en een bredere onvolledige band op de grens van het midden- en zoomveld. Soms is de vleugel gemarmerd of zijn vage dwarslijnen te zien. De donkere vlek in de binnenste lob van de niervlek, met daarin vaak een witte stip, is altijd aanwezig. Soms komen zeer lichte, vrijwel ongetekende exemplaren voor.

Kenmerken rups

Tot 30 mm; lichaam roodachtig bruin tot purperachtig bruin; over de rug een lichtbruine of witachtige middenstreep, die zwartgezoomd en soms tot een rij bleke vlekjes gebroken is; de flanken zijn boven de spiracula donkerder dan de rug, maar onder de spiracula lichter; onderzijde lichtgrijs; kop klein, roodachtig bruin.

Gelijkende soorten vlinder

Zie de wilgengouduil (X. togata), de iepengouduil (X. gilvago) en de gele uil (Enargia paleacea).

gele uil
Enargia paleacea
NOCTUIDAE: Hadeninae

iepengouduil
Xanthia gilvago
NOCTUIDAE: Hadeninae

wilgengouduil
Xanthia togata
NOCTUIDAE: Hadeninae

Gelijkende soorten rups

Wilgengouduil (Xanthia togata), saffraangouduil (Tiliacea aurago) en iepengouduil (Xanthia gilvago).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

saffraangouduil
Tiliacea aurago
NOCTUIDAE: Hadeninae

wilgengouduil
Xanthia togata
NOCTUIDAE: Hadeninae

iepengouduil
Xanthia gilvago
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Eind juli-eind oktober in één generatie. De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken overrijpe bramen en bloemen van klimop.

Levenscyclus

Rups: maart-juni. De rups leeft in de katjes van de waardplant; eerst wanneer deze nog aan een tak hangen, later op de grond nadat ze zich met het katje hebben laten vallen. De rups maakt een cocon in de grond en verpopt zich daarin ongeveer zes weken later. De eieren worden dicht bij de knoppen op een tak van de waardplant afgezet; de soort overwintert als ei.

Waardplanten

Wilg en populier; later ook diverse kruidachtige planten, waaronder zuring.

Habitat

Loofbossen, struwelen, moerassen, heiden en andere plaatsen waar de waardplant groeit; ook tuinen.

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het land voor. RL: kwetsbaar.

België

Vrij algemeen in het hele land.

Mondiaal

Van Noordwest-Afrika (Marokko) via nagenoeg heel Europa tot de poolcirkel. Verder door Azië tot China, Korea en Japan.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Sallow
Duitse naam
Bleich-Gelbeule
Franse naam
la Cosmie roussâtre , la Xanthie cirée
Oud Nederlandse naam
gewone katjesuil, gouduil
Synoniemen
Cirrhia icteritia, Xanthia fulvago, Cosmia fulvago, Xanthia cerago
Toelichting Nederlandse naam

De gouduilen hebben een geelachtige (gouden) grondkleur.
Deze gouduil is tamelijk gewoon en verbreid in ons land.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Xanthia: xanthos is geel, naar de overwegend geelachtige kleuren van de soorten binnen dit genus. Ochsenheimer nam deze naam over uit Hübner's Tentamen (1806).
icteritia: ikteros is geelzucht, naar de gele voorvleugel. Zie ook bij E. icterata.

Auteursnaam en jaartal
(Hufnagel, 1766)

Nieuws

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

heremietuil
Ipimorpha retusa

duinhalmuiltje
Litoligia literosa

zwartpuntvolgeling
Noctua orbona

zwartstipvlinder
Agrochola lota

dubbelstipvoorjaarsuil
Anorthoa munda

groene korstmosuil
Nyctobrya muralis

alle soorten uit deze familie