jeneverbesspanner Thera juniperata

De rupsen van de jeneverbesspanner kunnen voorkomen op coniferen in tuinen.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Larentiinae / Thera juniperata
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: kwetsbaar.

Rode lijst
kwetsbaar

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 11-14 mm. Een fijn getekende, licht bruinachtig grijze spanner. De variabele middenband lijkt opgebouwd uit een serie afzonderlijke vlekken die bij de binnenrand van de vleugel soms los van elkaar liggen. De middenband wordt afgegrensd door zwarte dwarslijnen, die via een witachtige afzetting grenzen aan een lichtere zone en daartegen scherp afsteken. De binnenzijde van de middenband heeft een opvallende scherpe inkeping. In de vleugelpunt ligt een rijtje van drie (soms één of twee) diagonale zwarte streepjes, die soms doorlopen tot aan de middenband. Het vrouwtje is kleiner dan het mannetje en heeft een smallere voorvleugel.

Kenmerken rups

Tot 21 mm; lichaam groen; op de bleek blauwachtig groene rug twee brede, geelachtig witte lengtestrepen; op de flanken een brede, geelachtig witte lengtestreep, die aan de bovenkant met rood is afgezet; poten roze-achtig rood; groene bolronde kop.

Gelijkende soorten vlinder

De schijn-sparspanner (T. britannica) is iets groter, is niet zo fijn en helder getekend en heeft slechts één kort zwart streepje in de vleugelpunt. Zie ook de sparspanner (T. variata).

Bekijk de gedetailleerde verschillen met illustraties tussen T. juniperata versus T. obeliscata, T. britannica en T. variata.

schijn-sparspanner
Thera britannica
GEOMETRIDAE: Larentiinae

sparspanner
Thera variata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Gelijkende soorten rups

Hoekbanddennenspanner (Pennithera firmata), sparspanner (Thera variata), schijn-sparspanner (Thera britannica), naaldboomspanner (Thera obeliscata), streepjesdwergspanner (Eupithecia intricata), lariksdwergspanner (Eupithecia lariciata), dennenspanner (Bupalus piniaria), dennenbandspanner (Pungeleria capreolaria), lariksspanner (Macaria signaria) en gerimpelde spanner (Macaria liturata).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

hoekbanddennenspanner
Pennithera firmata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

schijn-sparspanner
Thera britannica
GEOMETRIDAE: Larentiinae

lariksspanner
Macaria signaria
GEOMETRIDAE: Larentiinae

lariksdwergspanner
Eupithecia lariciata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

sparspanner
Thera variata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

dennenbandspanner
Pungeleria capreolaria
GEOMETRIDAE: Larentiinae

dennenspanner
Bupalus piniaria
GEOMETRIDAE: Larentiinae

gerimpelde spanner
Macaria liturata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

streepjesdwergspanner
Eupithecia intricata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

naaldboomspanner
Thera obeliscata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Vliegtijd en gedrag

Eind september-half november in één generatie. De vlinders worden overdag soms rustend aangetroffen op de waardplant en zijn in het donker vaak gemakkelijk waar te nemen rond de waardplant, waar ze soms in grote aantallen rondvliegen en paren. Ze komen op licht.

Levenscyclus

Rups: juni-september. De rups verpopt zich vastgesponnen aan de naalden van de waardplant of tussen de afgevallen naalden op de grond. De soort overwintert als ei op de waardplant.

Waardplanten

Jeneverbes en andere naaldbomen; in tuinen vaak gekweekte coniferen.

Habitat

Naaldbossen en andere plaatsen met naaldbomen zoals heiden, graslanden, tuinen en parken.

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: kwetsbaar.

België

Vrij algemeen in Vlaanderen. Wijdverbreid in alle provincies. In Wallonië vrij zeldzaam maar wijdverbreid.

Mondiaal

Van de Pyreneeën, West- en Midden-Europa, inclusief de Britse eilanden tot Rusland; in het noorden tot Noord-Scandinavië en in het zuiden: Italië en de Kaukasus (niet op de Balkan). Ook bekend uit Noord-Amerika.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Juniper Carpet
Duitse naam
Grauer Wacholder-Nadelholzspanner
Franse naam
la Phalène du genévrier
Synoniemen
Larentia juniperata, Cidaria juniperata
Toelichting Nederlandse naam

De jeneverbes is een van de waardplanten van deze spanner; ook de wetenschappelijke naam verwijst naar deze naaldboomsoort.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Thera: Thera is een eiland in de Egeïsche Zee; verdere uitleg is niet te geven.
juniperata: Juniperus communis, jeneverbes, de voedselplant van de rups

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

bonte bessenvlinder
Abraxas grossulariata

strooiselstipspanner
Idaea laevigata

spardwergspanner
Eupithecia abietaria

tweelingbosrankspanner
Horisme radicaria

bandstipspanner
Idaea degeneraria

gevlekte spikkelspanner
Alcis deversata

alle soorten uit deze familie