kleine voorjaarsspanner Agriopis leucophaearia

Voorvleugellengte: 14-17 mm. Het mannetje onderscheidt zich van verwante soorten door zijn geringere grootte. De voorvleugels hebben de vorm van een driehoek met afgeronde vleugelpunten en een flauwe knik in de voorrand. Het patroon op de vleugel is variabel (zie de verschillende foto's in het fotoalbum). De gekromde binnenste en de golvende buitenste dwarslijn zijn vaak donker gekleurd en steken duidelijk af tegen de wit- of bruinachtige ondergrond. Soms vormen deze lijnen de begrenzing van een donker wortelveld en een nagenoeg donker zoomveld. Bij sommige exemplaren is de hele voorvleugel effen donkerbruin; een zwart halvemaantje (dat bij de andere vormen deel uitmaakt van de buitenste dwarslijn) valt bij deze exemplaren op. Het vrouwtje is donkergrijs of zwartachtig en heeft slechts heel kleine vleugelstompjes.

Zie de voorjaarsboomspanner (Alsophila aescularia). Het vrouwtje van de kleine wintervlinder (Operophtera brumata) is even groot, heeft dezelfde kleur en is soms ook in januari of februari te vinden, maar heeft iets grotere vleugelstompjes. Vrouwtjes van andere soorten spanners met onontwikkelde vleugels zijn groter of hebben grotere vleugelstompjes.

Voorjaarsboomspanner (Alsophila aescularia) en kleine wintervlinder (Operophtera brumata). De drie soorten kunnen massaal tegelijkertijd aanwezig zijn. De rupsen van de voorjaarsboomspanner zijn van de andere twee te onderscheiden door een onvolledig ontwikkeld paar poten aan het achtste lichaamssegment.
Lijkt ook op de geringde spikkelspanner (Cleora cinctaria), berkenspikkelspanner (Aethalura punctulata), meidoornspanner (Theria primaria) en late meidoornspanner (Theria rupicapraria).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

Begin januari-half april in één generatie. Soms verschijnen de eerste vlinders iets later, dit is afhankelijk van de reeks milde nachten in januari. De mannetjes rusten overdag soms op boomstammen, maar zitten meestal verscholen achter de schors of in bastspleten; ze laten zich gemakkelijk opjagen en gaan dan enkele meters verderop weer zitten. De vrouwtjes worden geregeld ´s morgens vroeg onder aan boomstammen gevonden. De mannetjes beginnen vrij snel na het donker worden te vliegen en komen soms in grote aantallen op licht.

Rups: april-juni. De soort overwintert als pop in de grond.

Eik.

Oude volgroeide eikenbossen en struwelen met oude eiken; ook parken, boomgaarden en tuinen.

Zeer algemeen. Komt vooral voor op de zandgronden in het binnenland en in de duinen; elders schaars of ontbrekend. RL: niet bedreigd.

Vrij algemeen in het hele land. Lokaal in bosrijke gebieden in hoge aantallen.

Van het Iberisch Schiereiland via heel Europa naar Rusland; in het zuiden van het westelijke Middellandse Zeegebied via de Balkan, Klein-Azië en de Zwarte Zee tot de Kaukasus. De meest zuidoostelijke vangst was in Kazachstan. Naar het noorden tot Zuid-Scandinavië.

De kleine voorjaarsspanner vliegt van januari tot april. Deze is de kleinste van de voorjaarsspanners.

Meer over Nederlandse namen

Agriopis: agrios is wild en ops, opos is het gezicht, vanwege de ruwe schubben die de voorkant bekleden.
leucophaearia: leukophaios is witachtig grijs; vanwege de kleur van sommige individuen.