vroege bremspanner Scotopteryx mucronata

Op Terschelling komt de vroege bremspanner voor, elders is deze soort zeldzaam.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Larentiinae / Scotopteryx mucronata
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt op Terschelling nog in redelijke aantallen voor; elders zeer schaars of ontbrekend. RL: ernstig bedreigd.

Rode lijst
ernstig bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 15-19 mm. Karakteristiek is de tamelijk lichtgrijze (soms donkerder) voorvleugel en de duidelijke zigzaggende golflijn. De kleine zwarte middenstip is meestal druppelvormig en bevindt zich doorgaans ongeveer halverwege de binnenste en de buitenste dwarslijn. Al deze kenmerken zijn variabel.

Kenmerken rups

Tot 25 mm; lichaam gerimpeld en vrij dik, bleek okerkleurig, boven de spiracula met variabele grijsachtig bruine lengtestrepen, die soms een groene zweem vertonen; over de onderzijde twee donkere lengtestrepen; kop licht ingesneden, licht okerkleurig met donkergrijze stipjes. De noordelijke vormen van de rupsen zijn gewoonlijk donkerder.

Gelijkende soorten vlinder

De late bremspanner (S. luridata) heeft over het algemeen een donkerder voorvleugel; de kleinere en rondere middenstip ligt doorgaans iets dichter bij de binnenste dwarslijn dan bij de buitenste. In moeilijke gevallen kan de vliegtijd soms helpen bij de determinatie, maar de vliegtijden van beide soorten kunnen elkaar overlappen en er zijn verschillen van jaar tot jaar. Ook de vindplaats zou een hulpmiddel kunnen zijn; de late bremspanner stelt namelijk iets minder hoge eisen aan de habitat. Vaak is genitaliënonderzoek nodig voor een zekere determinatie. Let ook op afgevlogen exemplaren van de bruine snuituil (Hypena proboscidalis) met afgebroken palpen.

late bremspanner
Scotopteryx luridata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

bruine snuituil
Hypena proboscidalis
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Gelijkende soorten rups

Bruinbandspanner (Scotopteryx chenopodiata), klaverbandspanner (Scotopteryx bipunctaria), late bremspanner (Scotopteryx luridata) en bruine bosrankspanner (Horisme vitalbata).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

late bremspanner
Scotopteryx luridata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

klaverbandspanner
Scotopteryx bipunctaria
GEOMETRIDAE: Larentiinae

bruinbandspanner
Scotopteryx chenopodiata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

bruine bosrankspanner
Horisme vitalbata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Vliegtijd en gedrag

Begin mei-eind juni in één generatie. De vlinders zijn overdag gemakkelijk op te jagen van de waardplant en komen op licht.

Levenscyclus

Rups: augustus-maart. De soort overwintert als rups op de waardplant, maar verlaat op zachte winterdagen soms zijn schuilplaats om te foerageren. De verpopping vindt meestal plaats in de strooisellaag.

Waardplanten

Brem en gaspeldoorn.

Habitat

Vooral zure en natte heiden; soms ruige graslanden en andere struikachtige plaatsen.

Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt op Terschelling nog in redelijke aantallen voor; elders zeer schaars of ontbrekend. RL: ernstig bedreigd.

België

Zeer zeldzaam in Vlaanderen; slechts enkele recente vindplaatsen in de Limburgse Kempen. In Wallonië algemener en wijdverbreid in Luik, Luxemburg en Namen.

Mondiaal

De meeste Europese landen maar niet in Finland, Noorwegen en de Baltische staten in het noorden en niet in Griekenland, Kreta, Corsica, Sardinië, Sicilië en Malta in het zuiden (Múller 1996). Naar het oosten Wit-Rusland, de Oekraïne, Moldavië, Europees Rusland en de Oeral, in het zuiden de Kaukasus, Georgië, Armenië en Azerbaidzjan tot Turkije (Viidalepp 1996).

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Lead Belle
Duitse naam
Heidelbeeren-Silbereule
Franse naam
l'Ortholite acuminée
Synoniemen
Ortholitha mucronata
Toelichting Nederlandse naam

Een belangrijke waarplant van deze spanner is brem.
Deze Scotopteryx mucronata vliegt eerder dan Scotopteryx luridata.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Scotopteryx: skotos is duisternis en pteron is vleugel; wijzend op de donkere tekening op de vleugels van een aantal soorten, vooral de mediane band.
mucronata: mucronatus is gepunt, slaande op de scherpe punt van de voorvleugelapex.

Auteursnaam en jaartal
(Scopoli, 1763)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

walstrobandspanner
Epirrhoe galiata

bijvoetdwergspanner
Eupithecia innotata

vlasbekdwergspanner
Eupithecia linariata

meldedwergspanner
Eupithecia simpliciata

perentak
Phigalia pilosaria

gerimpelde spanner
Macaria liturata

alle soorten uit deze familie