springzaadbandspanner Xanthorhoe biriviata

Groot springzaad, klein springzaad en reuzenbalsemien zijn de waardplanten van de springzaadbandspanner.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Larentiinae / Xanthorhoe biriviata
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Een soort die verspreid over het land voorkomt in vochtige, bosachtige gebieden; plaatselijk soms algemeen. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 12-14 mm. Te onderscheiden van verwante soorten door de vorm en de kleur van de middenband. De band is over het geheel genomen vrij regelmatig van vorm; de buitenrand heeft echter een markant puntig uitsteeksel. De kleur van de middenband is een combinatie van egaal zwart, bruin en donkergrijs. De voorjaarsgeneratie is tamelijk licht gekleurd met een lichtbruin tint. Over de voorvleugel loopt een duidelijke witte band aan de buitenzijde van de middenband en in het wortelveld zijn meerdere bruine bandjes te zien. De zomergeneratie is doorgaans donkerder gekleurd en mist de witte band.

Gelijkende soorten vlinder

De eerste generatie van de gewone bandspanner (Epirrhoe alternata) is grijzer van kleur, de band in het wortelveld is niet lichtbruin en over de achtervleugel lopen net zulke krachtige banden als over de voorvleugel. De scherphoekbandspanner (Euphyia unangulata) en de bosbandspanner (Epirrhoe rivata)vertonen een zekere overeenkomst met de voorjaarsgeneratie, maar vliegen later in het jaar. De middenband van de vierbandspanner (X. ferrugata) heeft geen sterke kleurschakering en de randen van deze band zijn veel meer gegolfd. Zie ook de grote vierbandspanner (X. quadrifasiata).

bosbandspanner
Epirrhoe rivata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

grote vierbandspanner
Xanthorhoe quadrifasiata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

scherphoekbandspanner
Euphyia unangulata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

gewone bandspanner
Epirrhoe alternata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

vierbandspanner
Xanthorhoe ferrugata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Gelijkende soorten rups

Koolbandspanner (Xanthorhoe designata), bruine vierbandspanner (Xanthorhoe spadicearia), vierbandspanner (Xanthorhoe ferrugata), grote vierbandspanner (Xanthorhoe quadrifasiata), geoogde bandspanner (Xanthorhoe montanata), zwartbandspanner (Xanthorhoe fluctuata), scherphoekbandspanner (Euphyia unangulata) en egale bosrankspanner (Horisme tersata).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

koolbandspanner
Xanthorhoe designata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

zwartbandspanner
Xanthorhoe fluctuata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

bruine vierbandspanner
Xanthorhoe spadicearia
GEOMETRIDAE: Larentiinae

vierbandspanner
Xanthorhoe ferrugata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

grote vierbandspanner
Xanthorhoe quadrifasiata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

geoogde bandspanner
Xanthorhoe montanata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

egale bosrankspanner
Horisme tersata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

scherphoekbandspanner
Euphyia unangulata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Vliegtijd en gedrag

Eind maart-begin september in twee generaties. De vlinders vliegen vanaf laat in de middag tot in de schemering en komen op licht.

Levenscyclus

Rups: juni-september. De soort overwintert als pop.

Waardplanten

Groot springzaad, klein springzaad en reuzenbalsemien.

Habitat

Natte weilanden met bomen, vochtige graslanden, vochtige bossen en paden langs kanalen of rivieren.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Een soort die verspreid over het land voorkomt in vochtige, bosachtige gebieden; plaatselijk soms algemeen. RL: niet bedreigd.

Belgiƫ

In Vlaanderen zeldzaam, maar wijdverbreid. In Wallonië verspreide vindplaatsen ten zuiden van Samber en Maas.

Mondiaal

Frankrijk, de Britse eilanden, Midden- en Oost-Europa tot Oost-Azië (ssp. angularia Leech 1897); in het noorden tot Midden-Scandinavië, in het zuiden: Spanje, Italië en de Balkanlanden tot Kazachstan.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Balsam Carpet
Duitse naam
Springkraut-Blattspanner
Franse naam
la Larentie des impatientes
Synoniemen
Cidaria biriviata, Cidaria pomoeriaria, Xanthorhoe pomoeriaria, Larentia pomoeriaria
Toelichting Nederlandse naam

De bandspanners hebben een bandtekening dwars over de vleugels.
Waardplanten van deze bandspanner behoren alle tot de springzaadachtigen.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Xanthorhoe: xanthos is geel en rhoe is een stroom, een rivier; verwijzend naar de gelige kronkellijnen die een aantal soorten van dit genus kenmerken.
biriviata: bi is twee en rivus is een stroom, een beekje; wijzend op de twee kronkellijnen op de voorvleugels.

Auteursnaam en jaartal
(Borkhausen, 1794)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

bruine grijsbandspanner
Cabera exanthemata

vliervlinder
Ourapteryx sambucaria

kajatehoutspanner
Pelurga comitata

eikendwergspanner
Eupithecia dodoneata

tere zomervlinder
Hemistola chrysoprasaria

bruine bergspanner
Euphyia frustata

alle soorten uit deze familie