berkenglasvlinder Synanthedon culiciformis

De berkenglasvlinder heeft een rode band op het achterlijf, rood op de voorvleugels en rode palpen.
Familie
wespvlinders (SESIIDAE)
Onderfamilie
Sesiinae / Synanthedon culiciformis
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt verspreid over het land voor. RL: gevoelig.

Rode lijst
gevoelig

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 12-14 mm. Een relatief grote wespvlinder die is te herkennen aan de combinatie van één rode band op het achterlijf en de rodebestuiving in het wortelveld van de voorvleugel. Kenmerkend zijn ook de rode palpen. Het dwarsbandje op de voorvleugel is vrij breed en zwart. Het veld in het vleugeluiteinde is relatief smal en bruin van kleur. Op de poten bevinden zich twee crèmekleurige banden. De antennen zijn altijd zwart.

Gelijkende soorten vlinder

De wilgenwespvlinder (S. formicaeformis) heeft een rode vlek in de voorvleugelpunt. Zie ook de appelglasvlinder (S. myopaeformis).

Bekijk de gedetailleerde verschillen met illustraties tussen de genoemde soorten.

appelglasvlinder
Synanthedon myopaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

wilgenwespvlinder
Synanthedon formicaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

Gelijkende soorten rups

Frambozenglasvlinder (Pennisetia hylaeiformis), hoornaarvlinder (Sesia apiformis), gekraagde wespvlinder (Sesia bembeciformis), populierenwespvlinder (Paranthrene tabaniformis), elzenwespvlinder (Synanthedon spheciformis), wilgenwespvlinder (Synanthedon formicaeformis), eikenwespvlinder (Synanthedon vespiformis), appelglasvlinder (Synanthedon myopaeformis), bessenglasvlinder (Synanthedon tipuliformis), klaverwespvlinder (Bembecia ichneumoniformis), wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia tenthrediniformis) en schijn-wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia empiformis).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

frambozenglasvlinder
Pennisetia hylaeiformis
SESIIDAE: Sesiinae

gekraagde wespvlinder
Sesia bembeciformis
SESIIDAE: Sesiinae

hoornaarvlinder
Sesia apiformis
SESIIDAE: Sesiinae

populierenwespvlinder
Paranthrene tabaniformis
SESIIDAE: Sesiinae

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis
SESIIDAE: Sesiinae

eikenwespvlinder
Synanthedon vespiformis
SESIIDAE: Sesiinae

appelglasvlinder
Synanthedon myopaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

klaverwespvlinder
Bembecia ichneumoniformis
SESIIDAE: Sesiinae

wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia tenthrediniformis
SESIIDAE: Sesiinae

schijn-wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia empiformis
SESIIDAE: Sesiinae

Vliegtijd en gedrag

Eind april-begin augustus in één generatie, met een sterke piek tussen begin mei en begin juni. Deze soort vliegt in de regel vroeger dan de meeste andere wespvlinders. De vlinders worden geregeld aangetroffen op bloemen, vooral van bloeiende struiken. De vrouwtjes worden op warme zonnige dagen soms ei-afzettend waargenomen op vers gekapte boomstronken of op beschadigde stammen. De mannetjes zijn in de namiddag te lokken met feromoonpreparaten.

Levenscyclus

Rups: juli-mei. De rups maakt gangen onder de bast, verpopt zich daar en overwintert in een cocon die gemaakt is van houtspaanders. Let op kleine gaatjes en houtpoeder op de randen van boomstronken, tussen de bast en het houtgedeelte.

Waardplanten

Vooral berk; soms els of andere loofbomen.

Habitat

Vooral open bossen waar recent gekapt is; ook berken- en elzenstruwelen op heiden en andere open zonnige plaatsen.

Zeldzaamheid

Zeldzaam. Komt verspreid over het land voor. RL: gevoelig.

België

Zeldzaam maar wijdverbreid in Vlaanderen, met name op de zandgronden. In Wallonië recente meldingen uit Luik, Luxemburg en Namen. Lokaal vrij algemeen.

Mondiaal

Bijna overal in Europa maar niet in Ierland en Portugal. Naar het zuiden tot het Middellandse Zeegebied echter niet in grote delen van Spanje en op de Middellandse Zee-eilanden; in Griekenland en Turkije alleen in het noorden. Naar het noorden tot ver boven de poolcirkel. Naar het oosten in Trans-Kaukasië, Mantsjoerije en Noord-Mongolië. Niet in het Verre Oosten, wel in Noord-Amerika.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Large Red-belted Clearwing
Duitse naam
Kleiner Birken-Glasflügler
Oud Nederlandse naam
berkenwespvlinder, mug-glasvlinder
Synoniemen
Aegeria culiciformis, Trochilium culiciformis, Sesia culiciformis, Aegeria culiciforme, Trochilium culiciforme, Sesia culiciforme
Toelichting Nederlandse naam

Het belangrijkste kenmerk van de vlinders binnen de Sesiidae-familie is de doorzichtigheid van de vleugels. Vandaar dat vier soorten binnen deze familie worden aangeduid met glasvlinder.
Berk is een belangrijke (niet de enige) waardplant van deze soort.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Synanthedon: sun is dichtbij en anthedon is de bloemenliefhebber; bedoeld wordt lijkend op een bij. culiciformis: culex is een mug en formis, forma is lijkt op.

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)

Actualiteiten

Ontdek meer

Tijdschriften

Soorten uit dezelfde familie wespvlinders (SESIIDAE)

populierenwespvlinder
Paranthrene tabaniformis

tamariskwespvlinder
Synanthedon theryi

geelbuikwespvlinder
Synanthedon flaviventris

grote berkenwespvlinder
Synanthedon scoliaeformis

frambozenglasvlinder
Pennisetia hylaeiformis

wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia tenthrediniformis

alle soorten uit deze familie