wilgenwespvlinder Synanthedon formicaeformis

De voorvleugels van de wilgenwespvlinder hebben een rode top en het zwarte achterlijf heeft één oranje band.
Familie
wespvlinders (SESIIDAE)
Onderfamilie
Sesiinae / Synanthedon formicaeformis
Groep
Nachtvlinder die dagactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt vooral in het rivierengebied, in de duinen en in veengebieden in het westen en noordoosten van het land voor. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 9-11 mm. Kenmerkend voor deze soort is de combinatie van de rode band op het achterlijf en het relatief brede rode veld in het voorvleugeluiteinde. Het dwarsbandje op de voorvleugel is smal en heeft doorgaans een donker roodbruine, soms lichtere rode kleur. Bij het uitkomen heeft de vlinder op het achterlijf twee banden van losse gele schubjes, die echter tijdens de eerste vlucht verdwijnen en dus vrijwel nooit worden waargenomen. Het staartpluimpje is zwart, bij verse exemplaren zijn opvallende witte haren te zien aan de zijkanten. De poten zijn zwart met drie witte bandjes. Het wit aan de top van de antennen is niet altijd zichtbaar.

Gelijkende soorten vlinder

Zie de appelglasvlinder (S. myopaeformis) en de berkenglasvlinder (S. culiciformis).

Bekijk de gedetailleerde verschillen met illustraties tussen de genoemde soorten.

appelglasvlinder
Synanthedon myopaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

berkenglasvlinder
Synanthedon culiciformis
SESIIDAE: Sesiinae

Gelijkende soorten rups

Frambozenglasvlinder (Pennisetia hylaeiformis), hoornaarvlinder (Sesia apiformis), gekraagde wespvlinder (Sesia bembeciformis), populierenwespvlinder (Paranthrene tabaniformis), elzenwespvlinder (Synanthedon spheciformis), berkenglasvlinder (Synanthedon culiciformis), eikenwespvlinder (Synanthedon vespiformis), appelglasvlinder (Synanthedon myopaeformis), bessenglasvlinder (Synanthedon tipuliformis), klaverwespvlinder (Bembecia ichneumoniformis), wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia tenthrediniformis) en schijn-wolfsmelkwespvlinder (Chamaesphecia empiformis).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

frambozenglasvlinder
Pennisetia hylaeiformis
SESIIDAE: Sesiinae

gekraagde wespvlinder
Sesia bembeciformis
SESIIDAE: Sesiinae

hoornaarvlinder
Sesia apiformis
SESIIDAE: Sesiinae

populierenwespvlinder
Paranthrene tabaniformis
SESIIDAE: Sesiinae

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis
SESIIDAE: Sesiinae

eikenwespvlinder
Synanthedon vespiformis
SESIIDAE: Sesiinae

elzenwespvlinder
Synanthedon spheciformis
SESIIDAE: Sesiinae

appelglasvlinder
Synanthedon myopaeformis
SESIIDAE: Sesiinae

berkenglasvlinder
Synanthedon culiciformis
SESIIDAE: Sesiinae

klaverwespvlinder
Bembecia ichneumoniformis
SESIIDAE: Sesiinae

wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia tenthrediniformis
SESIIDAE: Sesiinae

schijn-wolfsmelkwespvlinder
Chamaesphecia empiformis
SESIIDAE: Sesiinae

Vliegtijd en gedrag

Half mei-begin augustus in één generatie. Vroeg in de morgen kunnen de vlinders rustend op bladeren of boomstammen worden aangetroffen; ook bloemen worden geregeld bezocht. De mannetjes reageren op feromoonpreparaten, gewoonlijk na de middag.

Levenscyclus

Rups: augustus-mei. De rups leeft in stammen, takken en twijgen van de waardplant; vaak ook in gezwellen of gallen. Soms wordt houtpoeder gevonden op plekken waar de boom beschadigd is. De soort overwintert als halfvolgroeide rups.

Waardplanten

Diverse soorten wilg; in de duinen vooral kruipwilg.

Habitat

Vooral grienden langs de grote rivieren. Ook andere vochtige en moerasachtige plaatsen met wilgen, zoals extensief beheerde graslanden en natte duinvalleien.

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt vooral in het rivierengebied, in de duinen en in veengebieden in het westen en noordoosten van het land voor. RL: niet bedreigd.

België

Vrij algemeen in het hele land.

Mondiaal

Een soort met een groot areaal. Is uit alle Europese landen bekend. Alleen niet in Zuid-Griekenland en niet op de Middellandse Zee-eilanden. Naar het noorden is het een van de soorten die het verst boven de poolcirkel voorkomt. Naar het oosten is niet voldoende over de verspreiding bekend; de grens ligt ergens in Siberië. Nog meer naar het oosten komt de nabije verwant S. herzi (Spatenka & Gorbunov, 1992) voor en in Noord-Amerika S. bolteri (Edwards, 1883).

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Red-tipped Clearwing
Duitse naam
Kleiner Weiden-Glasflügler
Oud Nederlandse naam
vliegenwespvlinder
Synoniemen
Sesia formicaeformis, Aegeria formicaeformis, Trochilium formicaeformis, Sesia formicaeforme, Aegeria formicaeforme, Trochilium formicaeforme
Toelichting Nederlandse naam

Een aantal soorten binnen de Sesiidae-familie heeft veel gelijkenis met wespen vandaar dat zeven soorten binnen deze familie met wespvlinder worden aangeduid.
De rups van deze soort leeft op wilgensoorten.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Synanthedon: sun is dichtbij en anthedon is de bloemenliefhebber; bedoeld wordt lijkend op een bij.
formicaeformis: formica is een mier en formis, forma is lijkt op.

Auteursnaam en jaartal
(Esper, 1783)

Actualiteiten

Ontdek meer

Tijdschriften

Soorten uit dezelfde familie wespvlinders (SESIIDAE)

sneeuwbalwespvlinder
Synanthedon andrenaeformis

populierenwespvlinder
Paranthrene tabaniformis

bessenglasvlinder
Synanthedon tipuliformis

elzenwespvlinder
Synanthedon spheciformis

hoornaarvlinder
Sesia apiformis

frambozenglasvlinder
Pennisetia hylaeiformis

alle soorten uit deze familie