gageluil Lithophane lamda

Voorvleugellengte: 17-20 mm. Deze uil lijkt sterk op de kleine manteluil (L. furcifera). De grondkleur van de voorvleugel varieert van licht- tot donkergrijs of purperachtig grijs; de vleugelwortel is vaak lichter. Evenwijdig aan de binnenrand van de vleugel ligt een zwarte lengtestreep, die vanaf de tapvlek tot voorbij de niervlek doorloopt. Kenmerkend is de opvallende grote zwartachtige, naar binnen gerichte pijlvlek halverwege de getande golflijn.

Zie de kleine manteluil (L. furcifera).

Sierlijke voorjaarsuil (Orthosia gracilis), variabele voorjaarsuil (Orthosia incerta), tweestreepvoorjaarsuil (Orthosia cerasi), nunvlinder (Orthosia gothica), katwilguiltje (Brachylomia viminalis), bruine essenuil (Lithophane semibrunnea), eikenuiltje (Dryobotodes eremita), hyena (Cosmia trapezina), roestuil (Mniotype satura), gele granietuil (Polymixis flavicincta) en maanuiltje (Cosmia pyralina).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

Begin september-begin november en na de overwintering eind februari-half mei in één generatie. De vlinders zijn vanaf de schemering actief; in het najaar bezoeken ze overrijpe bramen en bloemen van klimop, in het voorjaar wilgenkatjes. De vlinders komen zowel op licht als op smeer.

Rups: maart-juli. De rups maakt een cocon in de strooisellaag en verpopt zich daar een aantal weken later. De soort overwintert als vlinder.

Wilde gagel, rijsbes, kruipwilg en populier.

Moerasachtige gebieden en natte heiden.

Zeldzaam. Een soort met zeer verspreid over het land slechts een aantal waarnemingen, vooral in het zuidoosten van het land en op Terschelling. RL: ernstig bedreigd.

Zeer zeldzaam. Slechts enkele vindplaatsen in de Antwerpse en Limburgse Kempen.

Moerassen van Europa en Azië. In Europa naar het noorden tot boven de poolcirkel, westelijk tot Noord-Duitsland en België. Naar het zuiden tot de Italiaanse Alpen, Oostenrijk, Polen en Wit-Rusland. Meldingen uit Zuid-Engeland zijn twijfelachtig. Oudere opgaven uit Noord-Amerika betreffen vroegere ondersoorten van lamda die tegenwoordig zelfstandige soorten zijn.

Voor deze uil is gagel een belangrijke waardplant.

Meer over Nederlandse namen

Lithophane: lithos is een steen en phaino, phan is blijken te zijn; de vlinder vertoont gelijkenis met een steen en valt in rust daardoor nauwelijks op (hoewel de soorten uit dit geslacht vaker op een paaltje of takje zitten te rusten).
lamda: de vleugel draagt een teken dat lijkt op de Griekse letter lam(b)da. De spelling met een 'b' wordt het meeste gebruikt. Waar precies die lambda moet worden gezocht is niet geheel duidelijk, óf aan de vleugelbasis óf in het midden van de vleugel.