katwilguiltje Brachylomia viminalis

Het katwilguiltje is een zeer zeldzame soort met een variabele kleur.
Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Brachylomia viminalis
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Zeer zeldzaam. Deze soort wordt verspreid over het land slechts heel af en toe waargenomen.

Rode lijst
verdwenen

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 13-15 mm. Deze uil is variabel van kleur. De lichte vorm is witachtig grijs met een nauwelijks verdonkerde middenband, de donkere vorm heeft een zwartachtig grijs wortel- en middenveld en een lichter zoomveld; ook tussenvormen komen voor. Langs de voorrand en rond de ringvlek en niervlek is de voorvleugel soms rozeachtig rood getint. Van de drie uilvlekken valt de lichte niervlek het meest op. Kenmerkend is het korte zwarte streepje in het wortelveld, dat vaak een bleke zone begrenst, gecombineerd met een schuin daarvoor liggend donker streepje; dit laatste is niet altijd even goed zichtbaar. Het mannetje heeft licht geveerde antennen.

Gelijkende soorten vlinder

Lijkt enigszins op de Oligia-soorten; deze missen echter het zwarte streepje in het wortelveld. Het duinhalmuiltje (Litoligia literosa) is even groot en komt qua tekening enigszins overeen, maar heeft vaak een rozere tint en mist het zwarte wortelstreepje.

duinhalmuiltje
Litoligia literosa
NOCTUIDAE: Hadeninae

Gelijkende soorten rups

Sierlijke voorjaarsuil (Orthosia gracilis), variabele voorjaarsuil (Orthosia incerta), tweestreepvoorjaarsuil (Orthosia cerasi), nunvlinder (Orthosia gothica), bruine essenuil (Lithophane semibrunnea), gageluil (Lithophane lamda), eikenuiltje (Dryobotodes eremita), hyena (Cosmia trapezina), roestuil (Mniotype satura), gele granietuil (Polymixis flavicincta) en maanuiltje (Cosmia pyralina).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

sierlijke voorjaarsuil
Orthosia gracilis
NOCTUIDAE: Hadeninae

tweestreepvoorjaarsuil
Orthosia cerasi
NOCTUIDAE: Hadeninae

variabele voorjaarsuil
Orthosia incerta
NOCTUIDAE: Hadeninae

nunvlinder
Orthosia gothica
NOCTUIDAE: Hadeninae

gageluil
Lithophane lamda
NOCTUIDAE: Hadeninae

bruine essenuil
Lithophane semibrunnea
NOCTUIDAE: Hadeninae

roestuil
Mniotype satura
NOCTUIDAE: Hadeninae

eikenuiltje
Dryobotodes eremita
NOCTUIDAE: Hadeninae

gele granietuil
Polymixis flavicincta
NOCTUIDAE: Hadeninae

maanuiltje
Cosmia pyralina
NOCTUIDAE: Hadeninae

hyena
Cosmia trapezina
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Eind juni-eind augustus in één generatie. De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken bloemen.

Levenscyclus

Rups: eind april-juli. De rups leeft eerst in een spinsel tussen de jonge uitlopers van de waardplant; later foerageert de rups ´s nachts openlijk op de waardplant en verbergt zich overdag onder bladeren. De verpopping vindt plaats in de strooisellaag of in de grond. De soort overwintert als ei op een tak van de waardplant.

Waardplanten

Wilg en ratelpopulier.

Habitat

Vochtige bossen, moerassen, heiden en oevers van rivieren of meren; soms tuinen.

Zeldzaamheid

Zeer zeldzaam. Deze soort wordt verspreid over het land slechts heel af en toe waargenomen.

Belgiƫ

Zeldzaam maar toegenomen. Wijdverbreid in Oost-Brabant en de Zuiderkempen. In Oost- en West-Vlaanderen zeer zeldzaam. In Wallonië vrij zeldzaam maar wijdverbreid.

Mondiaal

In Europa vooral in de centrale en noordelijke landen. Naar het zuiden en daar vooral in berggebieden tot de Spaanse Pyreneeën, Zuid-Italië en Noord-Griekenland. Naar het noorden tot de Orkney-eilanden, Midden-Scandinavië (in Noorwegen tot de 69e breedtegraad), het Onegameer en de Oeral. Verder het Pontisch gebergte, Armenië, Midden- en Noord-Azië tot Noord-China.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Minor Shoulder-knot
Duitse naam
Korbweideneule
Franse naam
la Noctuelle de l'osier
Synoniemen
Bombycia viminalis, Cleoceris viminalis, Iteophaga viminalis
Toelichting Nederlandse naam

Wilg en populier zijn de waardplanten van dit katwilguiltje. Zie ook bij 'toelichting wetenschappelijke naam'.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Brachylomia: brakhus is kort en loma is een franje. De franje van viminalis voldoet hier niet aan maar het type-exemplaar komt uit Amerika.
viminalis: viminalis is behorend tot de wilg die de voedselplant van de rups is.

Auteursnaam en jaartal
(Fabricius, 1776)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

blauwvleugeluil
Peridroma saucia

bruine grasuil
Rhyacia simulans

kleine huismoeder
Noctua interjecta

zwart weeskind
Mormo maura

moerasplantenboorder
Globia algae

kastanjebruine uil
Xestia castanea

alle soorten uit deze familie