gele granietuil Polymixis flavicincta

De gele granietuil is een zeer zeldzame soort, die af en toe wordt waargenomen in het Gooi.
Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Polymixis flavicincta
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Zeer zeldzaam. Kwam in de vorige eeuw voor op verschillende plaatsen in het midden en zuiden van het land, maar wordt de laatste jaren alleen nog af en toe in het Gooi waargenomen.

Rode lijst
verdwenen

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 17-22 mm. Deze stevig gebouwde uil heeft een brede voorvleugel met een vrij grove tekening. De grondkleur van de vleugel is bleek groenachtig grijs; sommige exemplaren zijn donkerder of juist meer witachtig. Vaak is de voorvleugel geeloranje bespikkeld, wat vooral goed te zien is bij de golflijn en rondom de uilvlekken. De achtervleugel is witachtig of grijs en heeft een duidelijke grijze middelste dwarslijn; ook langs de achterrand is vaak een grijze dwarslijn aanwezig.

Gelijkende soorten vlinder

De kustuil (P. lichenea) heeft geen geeloranje spikkeling, is kleiner en witachtig bespikkeld en gevlekt. Zie ook de kompassla-uil (Hecatera dysodea)

kustuil
Polymixis lichenea
NOCTUIDAE: Hadeninae

Gelijkende soorten rups

Sierlijke voorjaarsuil (Orthosia gracilis), variabele voorjaarsuil (Orthosia incerta), tweestreepvoorjaarsuil (Orthosia cerasi), nunvlinder (Orthosia gothica), katwilguiltje (Brachylomia viminalis), bruine essenuil (Lithophane semibrunnea), gageluil (Lithophane lamda), eikenuiltje (Dryobotodes eremita), hyena (Cosmia trapezina), roestuil (Mniotype satura) en maanuiltje (Cosmia pyralina).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

sierlijke voorjaarsuil
Orthosia gracilis
NOCTUIDAE: Hadeninae

tweestreepvoorjaarsuil
Orthosia cerasi
NOCTUIDAE: Hadeninae

variabele voorjaarsuil
Orthosia incerta
NOCTUIDAE: Hadeninae

nunvlinder
Orthosia gothica
NOCTUIDAE: Hadeninae

katwilguiltje
Brachylomia viminalis
NOCTUIDAE: Hadeninae

gageluil
Lithophane lamda
NOCTUIDAE: Hadeninae

bruine essenuil
Lithophane semibrunnea
NOCTUIDAE: Hadeninae

roestuil
Mniotype satura
NOCTUIDAE: Hadeninae

eikenuiltje
Dryobotodes eremita
NOCTUIDAE: Hadeninae

maanuiltje
Cosmia pyralina
NOCTUIDAE: Hadeninae

hyena
Cosmia trapezina
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Eind augustus-begin november in één generatie. De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken bloemen. Overdag rusten ze op muren of paaltjes.

Levenscyclus

Rups: april-juli. De rups is ´s nachts actief en verbergt zich overdag dicht bij de grond. De verpopping vindt plaats in een stevige cocon in de grond. De soort overwintert als ei.

Waardplanten

Diverse kruidachtige planten en grassen, waaronder zuring, kruiskruid, munt, paardenbloem en wilgenroosje; soms fruitbomen.

Habitat

Vochtige weiden, rivieroevers en grazige ruigten.

Zeldzaamheid

Zeer zeldzaam. Kwam in de vorige eeuw voor op verschillende plaatsen in het midden en zuiden van het land, maar wordt de laatste jaren alleen nog af en toe in het Gooi waargenomen.

België

Zeer zeldzaam. Vermoedelijk uitgestorven in Vlaanderen; kwam vroeger voor in Oost- en West-Vlaanderen. Komt zeer lokaal voor Namen en Luxemburg, vroeger ook in Luik.

Mondiaal

Noordwest-Afrika (Marokko, Algerije, Tunesië), Zuid- en West-Europa. Naar het noorden tot Zuid-Engeland. Meer naar het oosten en noorden zeer lokaal en op veel plaatsen al tijden niet meer waargenomen. Oude waarnemingen zijn bekend uit Zuid-Zweden en enkelingen uit Finland en Noord-Engeland. In Denemarken standvlinder op Bornholm en in de rest van Denemarken enkelingen. Meer naar het oosten meldingen uit Polen, Tatra en van de Zwarte Zeekust van Oekraïne. In Zuidoost-Europa is de situatie onduidelijk i.v.m. verwisselingsmogelijkheden: Hacker (1989) accepteerde de waarnemingen uit Slovenië, Zuid-Roemenië en Bulgarije. In Duitsland werd flavicincta uit alle delen gemeld, nu alleen nog Hessen, Rheinland-Pfalz, Brandenburg en Mecklenburg-Voorpommeren. Een groot onderzoek voor heel Europa is nodig aangaande areaalfluctuaties.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Large Ranunculus
Duitse naam
Gelbliche Steineule
Franse naam
la Ceinture jaune
Synoniemen
Antitype flavicincta, Polia flavicincta
Toelichting Nederlandse naam

De tekening op de voorvleugel bracht, net als in de Duitse soortnaam, een steensoort naar voren, in dit geval graniet.
De gele grondkleur zit ook in de wetenschappelijke, de Duitse en de Franse soortnaam. Zie ook 'toelichting wetenschappelijke naam'.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Polymixis: polus is veel en mixis is een mengeling verwijzend naar de boeiende mix van kleuren op de voorvleugel. Polumix is vrije sex, als dat u beter aanspreekt.
flavicincta: flavus is geel en cinctus is omgorden, insluiten; naar de mix van schaduw en geel op de voorvleugel; het geel meer omgord door het grijs dan andersom.

Auteursnaam en jaartal
(Denis & Schiffermüller, 1775)

Nieuws

Tijdschriften

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

astermonnik
Cucullia asteris

akkerwinde-uil
Tyta luctuosa

heide-schaaruil
Papestra biren

lichtgrijze uil
Lithophane ornitopus

smalvleugelrietboorder
Chilodes maritima

alle soorten uit deze familie