grijze dwergspanner Eupithecia subfuscata

Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Larentiinae / Eupithecia subfuscata
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: kwetsbaar.

Rode lijst
kwetsbaar

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 10-12 mm. Deze eentonig grijze dwergspanner wordt door veel nachtvlinderaars ervaren als een van de moeilijkst te determineren soorten; vaak is genitaliënonderzoek nodig om de soort met zekerheid vast te kunnen stellen. De middenstip is klein en rond en valt meestal duidelijk op; de middenstip ligt in het midden tussen de vleugelpunt en de vleugelwortel. De lichte golflijn is vaak nauwelijks ontwikkeld of zelfs afwezig. De antennen van het mannetje hebben zeer fijne, korte en dicht op elkaar staande kammetjes aan de onderzijde.

Kenmerken rups

24-26 mm. Het lijf heeft bruintinten met een donkerder rij ruitjes op de rug; ook bedekt met bijzonder kleine grijsachtig witte wratjes. De rupsonderkant is donkerbruin en grijs.

Gelijkende soorten vlinder

De guldenroededwergspanner (E. virgaureata) is meestal iets krachtiger getekend en heeft een grotere en vaak langgerekte middenstip die dichter naar de vleugelwortel toe ligt; de golflijn is doorgaans goed ontwikkeld, aan de buitenzijde van de middenband ligt meestal een rij stippen en op de voorvleugel zijn enkele met zwart geblokte aders zichtbaar. De antennen van het mannetje van de guldenroededwergspanner hebben langere, dikkere en verder uit elkaar staande kammetjes aan de onderzijde. De schermbloemdwergspanner (E. tripunctaria) heeft doorgaans opvallende witte stippen langs de achterrand van de voor- en achtervleugel; ook op het borststuk en langs de zijkanten van het achterlijf ligt een witte stip. De lariksdwergspanner (E. lariciata) is meestal kleiner en heeft doorgaans een witte vlek op het borststuk. Zie ook de wilgendwergspanner (E. tenuiata), de lindedwergspanner (E. egenaria) en de duizendbladdwergspanner (E. millefoliata) en de grasklokjesdwergspanner (E. impurata).

Duizendbladdwergspanner

duizendbladdwergspanner
Eupithecia millefoliata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

guldenroededwergspanner
Eupithecia virgaureata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

schermbloemdwergspanner
Eupithecia tripunctaria
GEOMETRIDAE: Larentiinae

wilgendwergspanner
Eupithecia tenuiata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

lariksdwergspanner
Eupithecia lariciata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

lindedwergspanner
Eupithecia egenaria
GEOMETRIDAE: Larentiinae

grasklokjesdwergspanner
Eupithecia impurata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Gelijkende soorten rups

Oranje dwergspanner (Eupithecia icterata), witvlakdwergspanner (Eupithecia succenturiata), gewone dwergspanner (Eupithecia vulgata) en meldedwergspanner (Eupithecia simpliciata).
De rupsen van de Eupithecia-soorten lijken veel op elkaar. Bij determinatie kan de waardplant een handig hulpmiddel zijn. Vergelijk daarnaast ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen en het habitat.

gewone dwergspanner
Eupithecia vulgata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

oranje dwergspanner
Eupithecia icterata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

witvlakdwergspanner
Eupithecia succenturiata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

meldedwergspanner
Eupithecia simpliciata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Vliegtijd en gedrag

Half april-half juli in twee generaties; de tweede generatie is partieel en zeldzaam. De vlinders vliegen vanaf de schemering en komen goed op licht.

Levenscyclus

Rups: juni-oktober. De rups leeft op de bladeren, bloemen en vruchten van de waardplant. De soort overwintert als pop in een licht spinsel in de strooisellaag of achter losse schors.

Waardplanten

Vooral kruidachtige planten, maar ook houtige planten en loofbomen; d.w.z. polyfaag dus. Bijvoorbeeld op duizendblad, walstro, sint-janskruid, stalkruid, duifkruid en guldenroede.

Habitat

Tuinen, struwelen, heiden, bossen en graslanden.

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: kwetsbaar.

België

Vrij algemeen in het hele land.

Mondiaal

Wijdverbreid. Europa, de gematigde zone tot Japan en ook grote delen van Noord-Amerika.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Grey Pug
Duitse naam
Hochstaudenflur-Blütenspanner
Franse naam
l'Eupithécie noirâtre
Synoniemen
Eupithecia castigata, Tephroclystia castigata
Toelichting Nederlandse naam

Alle soorten uit het Genus Eupithecia plus nog een aantal andere kleine spanners zijn samengebracht onder de groepsnaam dwergspanner.
De vlinder van deze dwergspanner maakt een grijze indruk. Ook de Latijnse soortnaam duidt op de grijze kleur.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Eupithecia: eu is goed, goedig en pithex, pithekos is een dwerg. De vlinders hebben een aantrekkelijk uiterlijk en zijn klein. Haworth schrijft: mooie vlinders, als ze rusten zien ze er prachtig uit: de vleugels gespreid en vlak, elegant gedrukt tegen de ondergrond; eigenlijk helemaal ontworpen om ze in vlinderkasten te verzamelen.
Subfuscata: subfuscus is een ietsje donker, hetgeen op de grijze kleur van deze vlinder wijst.

Auteursnaam en jaartal
(Haworth, 1809)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

gestreepte goudspanner
Camptogramma bilineata

roodbruine walstrospanner
Catarhoe rubidata

roodstreepspanner
Rhodometra sacraria

zoomspanner
Epione vespertaria

boterbloempje
Pseudopanthera macularia

esdoorndwergspanner
Eupithecia inturbata

alle soorten uit deze familie