jota-uil Autographa jota

De jota-uil is een soort van bossen, struwelen, graslanden en tuinen en heeft diverse kruidachtige en houtige planten als waardplant.
Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Plusiinae / Autographa jota
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land voor; vooral in de duinen en de drie noordoostelijke provincies. RL: bedreigd.

Rode lijst
bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 17-21 mm. Deze uil heeft dezelfde vorm en rusthouding als de verwante soorten. De grondkleur van de voorvleugel is vrij gelijkmatig roodachtig bruin, licht gemarmerd met roze of met rozeachtig bruin. Het gedeelte van het middenveld dat langs de voorrand ligt, is duidelijk lichter van kleur dan het scherp afgezette donkere deel langs de binnenrand. De bruinachtige niervlek is vaag of zelfs afwezig en heeft nauwelijks of geen omlijning. De lichte Y-vormige vlek in het midden van de voorvleugel is meestal gebroken, maar net als bij de donkere jota-uil (A. pulchrina) variabel van vorm.

Kenmerken rups

Tot 38 mm; een 'semi-spanrups' met slechts drie paar buikpoten; lichaam helder groen met sporen van vier onduidelijke, lichte lengtestrepen over de rug; boven de spiracula een fijne, gele lengtestreep; kop groen met aan weerszijden een krachtige zwarte streep.

Gelijkende soorten vlinder

Zie de gamma-uil (A. gamma) en de donkere jota-uil (A. pulchrina).

Bekijk de gedetailleerde verschillen met illustraties tussen Autographa jota en A. pulchrina.

donkere jota-uil
Autographa pulchrina
NOCTUIDAE: Plusiinae

gamma-uil
Autographa gamma
NOCTUIDAE: Plusiinae

Gelijkende soorten rups

Turkse uil (Chrysodeixis chalcites), koperuil (Diachrysia chrysitis), gelduil (Polychrysia moneta), goudvenstertje (Plusia festucae), moerasgoudvenstertje (Plusia putnami), gamma-uil (Autographa gamma), donkere jota-uil (Autographa pulchrina) en zilvervenster (Autographa bractea).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

turkse uil
Chrysodeixis chalcites
NOCTUIDAE: Plusiinae

koperuil
Diachrysia chrysitis
NOCTUIDAE: Plusiinae

goudvenstertje
Plusia festucae
NOCTUIDAE: Plusiinae

moerasgoudvenstertje
Plusia putnami
NOCTUIDAE: Plusiinae

gelduil
Polychrysia moneta
NOCTUIDAE: Plusiinae

zilvervenster
Autographa bractea
NOCTUIDAE: Plusiinae

donkere jota-uil
Autographa pulchrina
NOCTUIDAE: Plusiinae

gamma-uil
Autographa gamma
NOCTUIDAE: Plusiinae

Vliegtijd en gedrag

Half mei-eind juli in één generatie. De vlinders vliegen vanaf de schemering en komen zowel op licht als op smeer; ze bezoeken bloemen.

Levenscyclus

Rups: augustus-juni. De rups foerageert vooral ´s nachts en verbergt zich overdag laag bij de grond op de waardplant. De soort overwintert als rups in de strooisellaag. De verpopping vindt plaats in een cocon aan de onderkant van een blad van de waardplant.

Waardplanten

Diverse kruidachtige en houtige planten, waaronder brandnetel, dovenetel, gewone berenklauw, wilg en kamperfoelie.

Habitat

Bossen, struwelen, graslanden en tuinen.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land voor; vooral in de duinen en de drie noordoostelijke provincies. RL: bedreigd.

België

In Vlaanderen zeldzaam, maar wijdverbreid ten oosten van de lijn Antwerpen-Brussel; erg lokaal voorkomend in Oost- en West-Vlaanderen. In Wallonië wijdverbreid ten zuiden van Samber en Maas; lokaal algemeen.

Mondiaal

In Europa vooral in Midden en Noord. Naar het noorden tot de Orkney-eilanden, West-Noorwegen, Midden-Zweden, Zuid-Finland en Estland. Naar het zuiden (hier vooral in de bergen) tot Noord-Spanje, Midden-Italië en Griekenland, volgens Sammut (1984) ook op Malta. In Azië: Turkije, Armenië, de Kaukasus, Iran en via Midden-Azië en Siberië tot de Grote Oceaan (echter niet in Japan).

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Plain Golden Y
Duitse naam
Jota-Silbereule
Franse naam
le Iota
Synoniemen
Plusia jota, Phytometra jota
Toelichting Nederlandse naam

Jota-uil is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in 'Onze vlinders' (begin vorige eeuw).
Zie voor jota bij 'toelichting wetenschappelijk naam'.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Autographa: autographos is met eigen hand geschreven; naar de lettertekens (gamma, jota e.d.) die de soort zelf op zijn vleugels heeft geschreven.
jota: jota is een Griekse letter. Linnaeus beschreef de vorm van het teken op de voorvleugel als gelijkend op een iota of op een vraagteken; dit laatste had hij echter al gebruikt bij S. interrogationis.

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

spitsvleugelgrasuil
Mythimna straminea

nunvlinder
Orthosia gothica

late heide-uil
Xestia agathina

agaatvlinder
Phlogophora meticulosa

donkere aarduil
Spaelotis ravida

tweekleurige heremietuil
Ipimorpha subtusa

alle soorten uit deze familie