oranje o-vlinder Pyrrhia umbra

Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Heliothinae / Pyrrhia umbra
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed tot redelijk goed te determineren)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land voor. RL: kwetsbaar.

Rode lijst
kwetsbaar

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 16-19 mm. De voorvleugel van deze stevig gebouwde uil heeft een vrijwel rechte voorrand en een duidelijk afstekende, weinig variabele tekening. De grondkleur van het wortelveld en het middenveld is oranje of oranjegeel (soms oranjebruin); het zoomveld en de franje zijn rozeachtig bruin. De donkere, licht gebogen, diagonaal lopende buitenste dwarslijn vormt de scheiding tussen deze beide delen van de voorvleugel. Hoewel de mate van contrast enigszins variabel is, is deze tweedeling altijd aanwezig. Op de vleugel zijn verder een roodachtige eerste, binnenste en middelste dwarslijn te zien; de binnenste is opvallend getand. De ringvlek en de niervlek hebben dezelfde kleur als de ondergrond, maar zijn roodachtig omlijnd. Ook de roodachtige aders en de onregelmatige golflijn zijn duidelijk zichtbaar. De achtervleugel is geelachtig met een brede zwartachtige band in het zoomveld en een grote donkere, diffuse halvemaanvormige vlek.

Kenmerken rups

Tot 37 mm; lichaam zeer variabel in kleur van groen tot bruin, roze, grijs of zwartachtig; over de rug meestal een donkere middenstreep met aan weerszijden een lichtere lengtestreep; onder de lijn van de spiracula een witte of gele lengtestreep; kop lichtgroen of bruin.

Gelijkende soorten vlinder

Zie de goudgele boorder (Gortyna flavago).

goudgele boorder
Gortyna flavago
NOCTUIDAE: Heliothinae

Gelijkende soorten rups

Katoendaguil (Helicoverpa armigera), lichte daguil (Heliothis viriplaca), heidedaguil (Heliothis maritima) en vlekdaguil (Heliothis peltigera).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

lichte daguil
Heliothis viriplaca
NOCTUIDAE: Heliothinae

heidedaguil
Heliothis maritima
NOCTUIDAE: Heliothinae

katoendaguil
Helicoverpa armigera
NOCTUIDAE: Heliothinae

vlekdaguil
Heliothis peltigera
NOCTUIDAE: Heliothinae

Vliegtijd en gedrag

Eind mei-half september in één generatie. De vlinders vliegen vooral vanaf de schemering, maar zijn soms ook overdag actief. Ze komen op licht en in mindere mate op smeer en bezoeken bloemen.

Levenscyclus

Rups: juli-augustus. De rups leeft van de bloemen en de vruchten van enkele kruidachtige planten en van de bladeren van enkele loofbomen. De soort overwintert als pop in de grond.

Waardplanten

Stalkruid, wilgenroosje, walstro en zeepostelein; ook diverse loofbomen zoals zwarte els en wilg.

Habitat

Graslanden, duinen en open bossen.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land voor. RL: kwetsbaar.

België

In Vlaanderen zeldzaam, maar wijdverbreid, met concentraties aan vindplaatsen in de kuststreek, Antwerpen en Limburg. In Wallonië recente waarnemingen uit alle provincies behalve Henegouwen, maar vooral in de Viroinvallei en de Gaume gezien.

Mondiaal

Bijna in heel Europa, van Zuid-Spanje en Sicilië tot Zuid-Schotland, Zuid-Noorwegen, Midden-Zweden en Midden-Finland. Via Klein- en Voor-Azië tot Iran, Afganistan, Pakistan en Nepal; ook Centraal-Azië tot Japan.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Bordered Sallow
Duitse naam
Umbra-Sonneneule
Franse naam
la Chrysographe , la Noctuelle marginée
Oud Nederlandse naam
geraniumuiltje
Synoniemen
Chariclea umbra, Heliothis marginata
Toelichting Nederlandse naam

Oranje o-vlinder is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in 'Onze vlinders' (begin vorige eeuw).
De oranje ringvlek is keurig rond en duidelijk aanwezig in het eveneens oranje vleugelveld.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Pyrrhia: purrhos is met de kleur van een vlam, naar de oranjebruine grondkleur van de soorten die Hübner in dit genus bij elkaar bracht.
umbra: umbra is een schaduw, naar de terminale schaduw op de achtervleugel.

Auteursnaam en jaartal
(Hufnagel, 1766)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

dubbelstipvoorjaarsuil
Anorthoa munda

egelskopboorder
Globia sparganii

heremietuil
Ipimorpha retusa

zuidelijke koperuil
Thysanoplusia orichalcea

oorsilene-uil
Hadena irregularis

veenheide-uil
Acronicta menyanthidis

alle soorten uit deze familie